Της Αγίας Παρασκευής σήμερα και στο Νησί γιορτάζει το μικρό εκκλησάκι που έχει συνδεθεί με το θρησκευτικό μέρος του Νησιώτικου πανηγυριού, καθώς γεωγραφικά βρίσκεται στην είσοδο της πόλης και εκεί γίνεται η “υποδοχή”, της πομπής μεταφοράς της εικόνας της Παναγίας από τη Μονή Βουλκάνου.
Λίγες είναι οι ιστορικές πληροφορίες, το εκκλησάκι δεν εμφανίζεται στην απογραφή της εκκλησιαστικής περιουσίας από τους Ενετούς το 1700.
Η ύπαρξή του αναφέρεται για πρώτη φορά από τη μέχρι τώρα έρευνα, από τον Αθανάσιο Πετρίδη το 1879 και από το κείμενο συνάγεται εμμέσως ότι λειτουργούσε πολλά χρόνια ενωρίτερα καθώς κάποια σημάδια “σε αρχαίες πέτρες είχαν σβήσει από πατήματα ποδιών”: “Εν τω παρά την οδόν την δημοσία κειμένω ναώ της Αγίας Παρασκευής, παρετηρήθησαν επιγραφαί τινές μόλις διακρινόμεναι. Διότι τα γράμματα σχεδόν εξηλείφθησαν ένεκα της τριβής της προερχομένης υπό των πατημάτων των ποδών των εν αυτώ εκκλησιαζομένων. Οι λίθοι, εν οίς τα γράμματα, αλλαχόθεν μετηνείχθησαν εκείσε και ελιθοστρώθησαν. Αλλά πόθεν άγνωστον. Μόλις εν αυτοίς διέκρινον τα ονόματα “Γερουσία”, “πέτρα” και τινά άλλα ασήμαντα και ασυνάρτητα, ώστε ουδέν εκ τούτων εξάγεται ωρισμένον και συντελούν εις τας περί της πόλεως ταύτης έρευνας” [Αθ. Πετρίδου “Περί των εν Μεσσηνίας μεσαιωνικών πόλεων Ανδρούσης και Νησίου” -περιοδικό “Παρνασσός” Γ’ 1879]

Ο ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Η Αγία Παρασκευή χτισμένη πάνω σε μικρό λόφο, τη δεκαετία του 1920-1930 βρισκόταν έξω από την πόλη. “Ακούμπησε” σχεδόν στον οικιστικό ιστό, όταν το 1929 άρχισε η κατασκευή του προσφυγικού συνοικισμού ανάμεσα στον ανοιχτό “Ρυάκα” που πλημμύριζε με τις πρώτες βροχές την περιοχή και το λόφο αυτό. Πριν από τον προσφυγικό συνοικισμό στην περιοχή κοντά στο δημόσιο
δρόμο λειτουργούσαν “χάνια” όπου έκαναν στάση ή και διανυκτέρευαν όσοι μετακινούνταν οι κάτοικοι των μακρινών χωριών προς την πόλη, από την “οδό Τριπόλεως” όπως λεγόταν ο σημερινός δρόμος.
Τη δεκαετία του 1920-1930 έγινε “της μόδας” η δενδροφύτευση λόφων κοντά στις πόλεις και η δημιουργία αλσυλίων αναψυχής. Κάποια στιγμή ο λόφος της Αγίας Παρασκευής χαρακτηρίστηκε “ποιητικός”, μάλλον καθώς από εκεί έβλεπε σε μεγάλη έκταση κάποιος την περιοχή και μεγάλο μέρος της πόλης οπότε μπορούσε να… ρεμβάσει και να εμπνευσθεί. Το ανακάλυψε πρώτος το 1921 ο μανδολίστας Νίκος Πετρόπουλος, διεθνούς φήμης καλλιτέχνης που σκέφθηκε δύο πράγματα: Να προστατευθεί ο λόφος από τις νεροφαγιές και να δεντροφυτευτεί. Η προστασία θα γινόταν με “κερκίδα” (δηλαδή σκαλοπάτια) που υπάρχει και σήμερα: “Ολίγον έξω της πόλεως παρά την κρήνην, εγγύς του ναΐσκου της Αγίας Παρασκευής υπάρχει λοφίσκος κείμενος εις περίοπτον θέσιν και δυνάμενος δι’ επιτυχούς καλλωπισμού να μεταβληθεί εις ψυχαγωγικότατον άλσος. Το καλλιτεχνικό μάτι του καλλιτέχνουν μανδολίστα και Προέδρου της Φιλαρμονικής μας κ. Ν. Πετροπούλου, διέκρινεν ότι η πόλις της Μεσσήνης, καλλωπιζομένου και δενδροφυτευομένου του ποιητικού αυτού λοφίσκου, θ’ αποκτήση ένα θαυμάσιον άλσος, αληθές κόσμημα δια το παρηγκωνισμένο Νησί μας. Και ο κ. Πετρόπουλος άπαξ συλλαβών μια καλλιτεχνικήν ιδέαν εννοεί να της δώσει την μορφήν της πραγματικότητος. Αποβλέπων εις την ανάγκην της λαϊκής ψυχαγωγίας, εσκέφθη να καλλωπίση τον ωραίον λοφίσκον, εξωραΐζων και εξυγιαίνων συγχρόνως τούτον κατά τον εξής τρόπον: Επειδή οι βάσεις του λόφου διαβρώνονται υπό των παραρρεόντων υδάτων προτίθεται να εξασφαλίση τούτον από των βάσεων δια κλιμακωτής μαρμαρίνης ή λιθίνης κερκίδος. Το υπόλοιπον του λόφου θέλει δενδρφυτευθή και εξωραϊσθή κατά τρόπον ώστε να γείνη ένα περιφανές άλσος. Αλλ’ ως είναι ευνόητον πάντα ταύτα απαιτούν δαπάνας. Ο κ. Πετρόπουλος έχει την γνώμην ότι μέρος των χρημάτων των εισπραχθέντων εκ της προχθεσινής συναυλίας πρέπει να διατεθώσι προς τοιούτον σκοπόν. Ινα δε καταστήση ευχερέστερον το έργον, απεφάσισε να περιέλθη τας κυριωτέρας πόλεις και κωμοπόλεις της Μεσσηνίας και να δώση συναυλίας, αι εκ των οποίων εισπράξεις να διατεθούν προς τον ανωτέρω σκοπόν. Η ωραία ιδέα του καλλιτέχνου μας γνωσθείσα προξένησεν αρίστην εντύπωσιν εις την πόλιν μας και επεκροτήθη μετ’ ενθουσιασμού” [“Σημαία” 12/2/1921]
Οι Νησιώτες έσπευσαν να συνδράμουν την ιδέα του Πετρόπουλου: “Η εν τη “Σημαία” αναγραφείσα είδησις περί του εξωραϊσμού και της δενδροφυτεύσεως του ποιητικού λόφου της Αγίας Παρασκευής, ενεπο΄πιησε αρίστην εντύπωσιν εις την πόλιν μας. Ο καλλιτέχνης μας κ. Πετρόπουλος εις την ευγενή του οποίου πρωτοβουλίαν θα οφείλεται το ποιητικόν εκείνο κόσμημα του Νησίου, χωρίς αναβλητικότητας και παρελκύσεις, ήρξατο αμέσως του έργου του. Οι κάτοικοι μετά προθυμίας μεγάλης έσπευσαν προχθές αθρόοι να επιληφθώσιν τας εργασίας του εξωραϊσμού του λόφου, οι δε έχοντες γειτονικά κτήματα οίκοθν είχον την ευγένειαν να παραχωρήσουν ικανήν εδαφικήν έκτασιν γύρω του λόφου προς εξωραϊσμόν αυτού. Μετά τινας ημέρας θ’ αρχ’ίση η δενδροφύτευσις. Η πρόθεσις του κ. Πετροπούλου όπως εκλαϊκεύση την μουσικήν εξήγειρες το ενδιαφέρον Θουριατών και Μικρομαναίων, οίτινες παρεκάλεσαν τον κ. Πετρόπουλος να δώση εν Θουρία μίαν συναυλίαν. Εσχηματίσθη αμέσως η επιτροπή και ήδη καταρτίζονται αι λεπτομέρειαι του μουσικού προγράμματος. Εις την Θουρίαν προμηνύεται αληθής συναγερμός” [“Σημαία” 20/2/1921]
Και ο καλλιτέχνης ξεκίνησε την εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων μέσα από συναυλίες: “Ευχαρίστως σας αναγγέλομεν ότι η αναδάσωσις και ο εξωραϊσμός του ποιητικού λόφου της Αγ. Παρασκευής εξησφαλίσθη, χάρις εις την πρωτοβουλίαν του καλλιτέχνου μας κ. Ν. Πετροπούλου. Ο συμπαθής καλλιτέχνης, εφαρμόζων μεθοδικώς το πρόγραμμά του, και αποφασίσας να εξοικονομήση τα έξοδα του εξωραϊσμού δια συναυλιών, ήρχισεν από του παρελθόντος Σαββάτου το έργον του εν Θουρία. Τη ευγενεί φροντίδη του εκεί εγκρίτου ιατρού κ. Κουδούνη και των κ. κ. αδελφών Αποστολάκη και άλλων Θουρίων εσχηματίσθη επιτροπή ήτις ανέλαβε την οργάνωσιν της συναυλίας. Η ωραία κωμόπολις ανεστατώθη και συνέρρευσε αθρόα δια να θαυμάση τον δαιμόνιον καλλιτέχνην. Ο κ. Πετρόπουλος, αντάξιος της παγκοσμίου φήμης του, κατέπληξε τους πάντες με την ασύγκριτον τεχνικήν του, παίξας με την ποιητικήν του μανδόλαν, το μπάτζιος και μανδολίνο εκλεκτά μουσικά τεμάχια. Οι Θούριοι τον απεθέωσαν. Ο κ. Πετρόπουλος θα συνεχίση την καλλιτεχνικήν του περιοδείαν και εις άλλας κωμοπόλεις της Μεσσηνίας” [“Σημαία” 25/2/1921]

Η ΦΙΛΟΔΑΣΙΚΗ ΕΝΩΣΗ

Δεν γνωρίζουμε πότε και τι φυτεύτηκε τότε, πολλές φορές ο ενθουσιασμός “ξεθυμαίναι” και μένει η πρόθεση. Εκείνο που γνωρίζουμε είναι ότι η Αγία Παρασκευή αποτέλεσε επίκεντρο των εκδηλώσεων για το πράσινο πολλά χρόνια αργότερα, το 1937, όταν με πρωτοβουλία της Φιλοδασικής Ενωσης: “Την προηγουμένην Κυριακήν η πόλις μας εώρτασε μια σεμνή και ωραία εορτή, την εορτή του πρασίνου. Εδωσε αυτή πρώτη την ώθησιαν και το σύνθημα της αγάπης προς το πράσινον. Η εορτή διεξήχθη την 3ην απογευματινήν εις τον χώρον του ναΐσκου της Αγίας Παρασκευής μετά πάσης επισημότητος, όπου εγένοντο τα εγκαίνια της ενάρξεως της δενδροφυτεύσεως των κεντρικών αρτηριών της πόλεως” [“Σημαία” 2/2/1937]
Αν τότε ξεκίνησε η δεντροφύτευση με ευκαλύπτους (λογικό φαίνεται καθώς όλες οι περιοχές κοντά σε βάλτους δεντροφυτεύτηκαν με ευκαλύπτους που λειτουργούσαν ως εντομοαπωθητικά για τα κουνούπια που σκορπούσαν την ελονοσία), το βέβαιο είναι πως δύο χρόνια αργότερα στην ίδια γιορτή, εξαγγελόταν πάλι η δενδροφύτευση της Αγίας Παρασκευής: “Υπό την προεδρίαν του Δασονόμου Μεσσήνης συνήλθον χθες εις σύσκεψιν τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Φιλοδασικής Ενώσεως της πόλεώς μας, προκειμένου να λάβουν αποφάσεις δια την καλλιτέραν οργάνωσιν της εορτής του πρασίνου εις την πόλιν. Απεφασίσθη κατά την σύσκεψιν ταύτην όπως η ημέρα του πρασίνου εορτασθή μετά πάσης μεγαλοπρεπείας, επ’ ευκαιρία δε ελήφθη απόφασις δια την αναδάσωσιν του περί την Αγίαν Παρασκευήν χώρου, της περιφερείας “Παναγίτσας” του Μαυρομματίου και του “Αγίου Κωνσταντίνου” Καρτερολίου” [“Σημαία” 1/2/1939].

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Το ενδιαφέρον για την Αγία Παρασκευή ως “αλσυλίου” για την πόλη αποτυπώνεται στα δημοσιεύματα που προαναφέρθηκαν και τα σημάδια του υπάρχουν μέχρι σήμερα. Μια σύμπτωση μπορεί να έχει τη δική της αξία: Στην “Παναγίτσα” Μαυρομματίου εντοπίστηκαν από αμερικάνους αρχαιολόγους ευρήματα της πρωτοελλαδικής περιόδου (2800-1900 π. χ.) αλλά κυρίως της υστεροελλαδικής περιόδου (1600-1100 π. χ. που “συνιστούν μια μικρή αρχαιολογική τοποθεσία”. Στον Αγιο Κωνσταντίνο Καρτερολίου ανακαλύφθηκε από την εποχή του μεσοπολέμου μυκηναϊκός αρχαιολογικός χώρος. Οι λόφοι έχουν… τη δική τους ιστορία, ίσως και αυτός της Αγίας Παρασκευής….

[Θαυμάσιος χώρος εκδηλώσεων ο χώρος περί την Αγία Παρασκευή, η φωτογραφία από την εκδήλωση του Συλλόγου “Πάμισος” για τον Παν. Σκούφη]