Τελωνείο Μεσσήνης, 1950

Το ιστορικό κτήριο του Τελωνείου Νησίου στη Μπούκα περιμένει τη φροντίδα της Πολιτείας και των θεσμών της πριν καταρρεύσει κάτω από το βάρος του χρόνου και της φθοράς. Συνδεδεμένο με την εποχή που το Νησί αποτελούσε σημαντικό εμπορικό κέντρο και τα ιστορικά αποτυπώματα που υπάρχουν ακόμη στην πόλη, περιμένει την πραγματική αναγνώριση της σημασίας του. Μια πρόχειρη πινακίδα στο ερείπιο αναφέρει ότι έχει κατασκευαστεί το 1873. Δεν έχω υπόψη μου κάποια πηγή η οποία επιβεβαιώνει αυτή τη χρονολόγηση, όμως πιθανολογώ βάσιμα ότι το Τελωνείο (ως υπηρεσία) στεγαζόταν εκεί από την εποχή ήδη της τουρκοκρατίας.
Το Νησί (ενίοτε και Καλονήσι) εμφανίζεται στους χάρτες των πορτολάνων ήδη από τον 160 αιώνα, ενώ από την εποχή της Ενετοκρατίας υπήρχε λιμάνι διαμετακόμισης προϊόντων. Ο δρόμος που οδηγούσε προς το λιμάνι ασφαλώς δεν μπορούσε να περνά από τους βάλτους ούτε να ανεβοκατεβαίνει στους λόφους. Λογικά ακολουθούσε το «φρύδι» των λόφων που σχηματίζονται δυτικά του σημερινού δρόμου ο οποίος ακολούθησε την όδευση.
Το 1828 και πριν φύγει ακόμη ο Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο ο κυβερνήτης Καποδίστριας αποβιβάστηκε από το πολεμικό πλοίο «Αζόφ» (ναυαρχίδα του ρώσικου στόλου κατά τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου) στη Μπούκα και ακολουθώντας το δρόμο προς το Νησί και τη Μικρομάνη έφτασε στο Φρούτζαλα (σημερινή Θουρία). Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει και την ύπαρξη δρόμου με τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν.
Ηδη από το 1832 αναφέρεται τελωνειακή υπηρεσία ενώ υπάρχει ένα πλήθος εγγράφων που αναφέρονται σε οικονομικές συναλλαγές. Το 1882 όταν οριοθετήθηκε ο οικισμός στη Μπούκα όπως αναφέρεται αυτός μετακινείται «εις το δυτικόν μέρος της οδού παρά το τελωνειακόν κατάστημα». Και αυτό γιατί στην ανατολική που είχε προσδιοριστεί το 1872 έφτανε η «παλαιά κοίτη» του Παμίσου όμως φαίνεται από το σχέδιο οικισμού που υπήρχε στο δήμο μέχρι πριν λίγα χρόνια. Την ίδια χρονιά με τη μετακίνηση του οικισμού διευθετήθηκε και η κοίτη του Παμίσου και έμεινε… λίμνη το «Κουλντούκι».
Η σιδηροδρομική σύνδεση και η κατασκευή σχεδόν ταυτόχρονα του λιμανιού της Καλαμάτας την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα οδήγησε σε αποτυχία την απόπειρα κατασκευής λιμανιού δίπλα στις εκβολές του Παμίσου και σε μαρασμό την εμπορική κίνηση του πρόχειρου λιμανιού της Μπούκας.
Το Τελωνείο εγκαταλείφθηκε αλλά τη χαριστική βολή την έδωσαν οι Γερμανοί το καλοκαίρι του 1944, όταν εκτίμησαν πως είναι πιθανόν να γίνει απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στο Μεσσηνιακό Κόλπο και στο μεγάλο αμμουδερό τόξο στη βόρεια πλευρά του. Τότε κατασκεύασαν πολυβολεία στους λόφους και ανατίναξαν τα κτίσματα δίπλα στην ακτή που θα μπορούσαν να αποτελέσουν οχυρά σε μια απόβαση από τη θάλασσα. Το Τελωνείο ήταν ένα από τα θύματα και όπως με πληροφόρησαν φίλοι συμπατριώτες και μεταξύ των άλλων οι δύο εκκλησίες στον Αγιο Νικόλαο και το πετρόκτιστο σπίτι Χαΐνη λίγο ανατολικότερα από αυτές.
Μια αεροφωτογραφία της Μπούκας τη δεκαετία 1950-1960, δείχνει την καταστροφή καθώς σε αυτή φαίνεται ότι από την ανατίναξη έχουν μείνει μόνον οι τοίχοι που υπάρχουν σήμερα (με ζημιές από την χρόνια εγκατάλειψη).
Τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν υποδηλώνουν τη σημασία που έχει το Τελωνείο για τη Μεσσήνη και τη νεότερη ιστορία της. Και την ανάγκη να τελειώσουν τα λόγια και να γίνουν πράξεις. Η αποτύπωση θα έπρεπε ήδη να έχει γίνει με πρωτοβουλία του δήμου, έτσι ώστε να αποκλειστεί κάθε ενδεχόμενο καταστροφής της μορφολογίας του σωζόμενου τουλάχιστον τμήματος. Όπως και η αναζήτηση με κάθε τρόπο τυχόν φωτογραφιών που ενδεχομένως αποτύπωναν το κτήριο ή σχέδια ανάλογων κατασκευών που είχαν την ίδια αρχιτεκτονική γραμμή και χρήσεις. Και η απαίτηση διάσωσης και ανακατασκευής από ευχή να γίνει ηχηρό αίτημα του δήμου που θα παρακάμψει τις γραφειοκρατικές δικαιολογίες και την αντίληψη ότι η ιστορία της πόλης είναι «κρατικό φιλέτο» προς εκποίηση.
Ιδού η πρόκληση για όλους…

Ηλίας Μπιτσάνης

Το κτήριο σε αεροφωτογραφία της δεκαετίας 1950-1960

Βαρρας Βασιλειος

Φημολογειται ότι στη μεταφορά τής εν λόγω Αρχής στην Πόλη τής Καλαμάτας συνετέλεσε η αρνητική στάση των τότε Δημοτων με πρόσχημα την προάσπιση τής πόλης από την εισροή ξενοφερτων ηθών καί εθίμων.
Καταλυτικο επίσης ρόλο έπαιξε καί η μεσολάβηση σχετικής θανατηφόρου επιδημίας.
Ευνόητο είναι ότι η κάθε προσπάθεια Διατήρησης τής Πολιτιστικής Κληρονομιάς τού Τόπου, αποτελεί πράξη άξια παντός επαινου.

Ηλίας Μπιτσάνης

Βαρρας Βασιλειος αγαπητέ Βασίλη δεν μεταφέρθηκε ποτέ το Τελωνείο Νησίου στην Καλαμάτα, απλώς εξέλιπε ο λόγος ύπαρξης καθώς σταμάτησε η εμπορική κίνηση. Μέχρι και τη δεκαετία 1910-1920 τουλάχιστον, υπήρχε Λιμενικό Ταμείο το οποίο εισέπραττε σημαντικά ποσά για την εποχή από τις εξαγωγές, με τα οποία χρηματοδοτήθηκε ανεπιτυχώς η κατασκευή λιμανιού εν μέσω διαμαρτυριών από την Ανω Μεσσηνία για τα τελωνειακά δικαιώματα. Σε άλλες αναρτήσεις έχω καταγράψει και τα ονόματα αυτών που ήταν επικεφαλής της τελωνειακής υπηρεσίας μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα: «Από δημοσιεύσεις κυρίως σε Φύλλα Εφημερίδας της Κυβέρνησης έχουμε πληροφορίες για το προσωπικό του «υποτελωνείου» Νησίου: Το 1835 διορίζεται ως επιστάτης του υποτελωνείου Νησίου ο Διονύσιος Βασιλείου. Το 1844 διορίζεται ο Δ. Δημητρακόπουλος ως επιστάτης του υποτελωνείου Νησίου αντί του Α. Παπαγιαννόπουλου. Το 1845 διορίζεται επιστάτης και πάλι ο Αναγν. Παπαγιαννόπουλος στη θέση του Θ. Δημητρακαράκου ου βιορίσθηκε βοηθός στο υποτελωνείου Πύλου. Το 1847 υπηρετούσε ως υποτελώνης Νησίου ο Εμμ. Δαρειώτης και του επιτράπηκε να δεχθεί το διορισμό του ως επαρχιακού συμβούλου Μεσσήνης. Το 1862 υπηρετούσε ως υποτελώνης Νησίου ο Γ. Λεοντόπουλος ο οποίος πήρε προαγωγή και τοποθετήθηκε στη θέση του ο Α. Κατσανδρής. Το 1863 διορίστηκε υποτελώνης Νησίου ο Ιω. Καραγιαννόπουλος. Το 1867 διορίστηκε υποτελώνης Νησίου ο Επαμ. Φαράντος στη θέση του Ηλ. Κωστόπουλου που απολύθηκε. Το 1874 διορίστηκε υποτελώνης Νησίου ο Κωνσταντίνος Ταμπακόπουλος στη θέση του Χρ. Κανελλόπουλου που μετατέθηκε ως ελεγκτής στο Τελωνείο Καλαμάτας. Το 1906 διορίστηκε ως υποτελώνης Νησίου ο Χρ. Γεωργακόπουλος».

Βαρρας Βασιλειος

Ηλίας Μπιτσάνης Φιλτατε Ηλία γνωρίζεις κάλλιστα το παρασκήνιο στην παραχάραξη της ιστορίας και δη μεταξύ αιτίου και αιτιατού
Φημολογείται ότι ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης πριν ακόμα της Εθνικής Απελευθέρωσης διεκδικούσε Ιδιωτικό Τελωνείο στο χώρο δικαιοδοσίας του
Όταν νεανισκοι όντες εσύ δημόσια οραματιζοσουν την μετατροπή του κτιρίου της Εθνικής Τράπεζας σέ Εθνική Πινακοθήκη Βιβλιοθήκη αν δεν απατωμαι εγώ πρότεινα την ένωση Νησίου Καλαμών μέσω παραλιακής οδού
Τίποτε εξ αυτών δεν επετεύχθη
Τίς πταίει
Όρα Αεροδρόμιο Καλαμάτας
ΥΓ Πάντα ταύτα στα πλαίσια τού διαλόγου και χωρίς πνεύμα αντιπαράθεσης

Ηλίας Μπιτσάνης

Μέλος με κορυφαία συνεισφορά
Βαρρας Βασιλειος ως «νενανίσκο» Βασίλη δεν με απασχολούσε η Εθνική Τράπεζα, άλλωστε τότε ήταν αδιανόητο να κλείσει, κάτι που θα γίνει σε λίγο. Ο παραλιακός δρόμος ήταν «πρόταση επί χάρτου» του Πολυτεχνείου από το 1970 στη μελέτη του για την Καλαμάτα και την ένωσή της με την υπόλοιπη Μεσσηνία. Είχαν γίνει μάλιστα και τοπογραφικές μετρήσεις. Δεν έγινε γιατί δεν μπορούσε να γίνει δρόμος μέσα από βάλτους, για τεχνικούς και οικονομικούς λόγους…
11-1-2023
Το «αίτημα» για τη διάσωση του Τελωνείου στη Μπούκα Μεσσήνης χρειάζεται και τεκμηρίωση, την οποία θεωρώ πως έχουμε. Ορισμένα στοιχεία: Ως υπηρεσία υπήρχε από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια και στεγαζόταν προφανώς σε κάποιο πρόχειρο οίκημα.
Στην κεντρική υπηρεσία των Γενικώς Αρχείων του Κράτους υπάρχει το «Βιβλίο εισπράξεως τελωνειακών δικαιωμάτων του Τελωνείου Νησίου» του 1833 και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ
http://arxeiomnimon.gak.gr/search/resource.html?tab=tab02…Από ένα πρόχειρο ξεφύλλισμα διαπιστώνουμε ότι το υπογράφουν οι δημογέροντες του Νησιού Κ. Καλαμαριώτης, Π. Μιχαλακόπουλος και Αναγνώστης Βρετός, όπως φαίνεται και στην εικόνα της ανάρτησης. Οι εξαγωγές αφορούσαν κυρίως κρασί (μερικές φορές μαζί και ρακί) και σύκα, ενώ υπάρχουν εγγραφές για ένα φορτίο σταφίδα, μετάξι και βελανίδια. Στις εισαγωγές έχουμε σίδηρο, πρόκες και… σαρδέλες.

Προβολή Σχολίων