Ο ΚΟΥΤΣΙΚΑΣ

Ο πολιτικός χαρακτηρισμός για τον Κούτσικα προκύπτει μέσα από την δράση του που αρχίζει τα προπολεμικά χρόνια όταν εμφανίζεται ως “αγροτιστής”, κύριος οργανωτής συλλαλητηρίου σταφιδοπαραγωγών το 1932 που πραγματοποιήθηκε στο γήπεδο του Παμίσου: “Ακριβώς την 10ην πρωινήν έλαβε τον λόγον ο ιατρός κ. Κούτσικας ο οποίος, επετέθη δριμύτατα κατά του κράτους, το οποίον είπε, ουδέποτε προσέβλεψεν την παραγωγήν με βλέμμα συμπαθείας και το οποίον δεν εννοεί να τονώση κάπως το ηθικόν της και να δεχθή το δίκαιον απέναντι μιας τάξεως ανθρώπων οι οποίοι ανελλιπώς προσφέρουν εις τον δημόσιον κορβανάν και όπως ανέκαθεν παρεγνωρίσθησαν. Εν τέλει ο κ. Κούτσικας αφού ανέπτυξεν εν πλάτει τα θέματα διά τα οποία εκλήθη το συλλαλητήριον,παρεκάλεσε τους συγκεντρωθέντας όπως κοινή βοή εγκρίνουν το συνταχθέν ψήφισμα το οποίο απέστειλαν αρμοδίως” (“Θάρρος” 26/7/1932). Στην ίδια “γραμμή” παίρνει μέρος μέρος και περίφημο σταφιδικό συνέδριο της Κυπαρισσίας όπου εκλέγεται στην επιτροπή για τη συνέχιση του αγώνα (“Σημαία” 11/9/1934 ).
Κατά τη διάρκεια της κατοχής κατηγορήθηκε ως συνεργάτης των Γερμανών καθώς διαβάζουμε ότι με την απελευθέρωση από τον ΕΛΑΣ “το Στρατοδικείο ανακοίνωσε χτες ότι το Σάββατο και ώρα 9 μ. μ. θα γίνει η δίκη 14 ακόμη εθνοπροδοτών” και ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο “Κούτσικας ιατρός” (“Ελεύθερη Μεσσηνία” 22/9/1944). Δεν γνωρίζουμε όμως το αποτέλεσμα αλλά όποια και αν ήταν η απόφαση δεν εκτελέσθηκε καθώς δίκες και καταδίκες σταμάτησαν λίγες ημέρες αργότερα.
Σε μια θεαματική μεταστροφή όμως και όλως περιέργως ο Δημήτριος Κούτσικας τοποθετείται την εποχή του ΕΑΜ στην Επαρχιακή Επιτροπή Μεσσήνης (“Ελεύθερη Μεσσηνία” 31/10/1944).
Στη συνέχεια εντάσσεται στο Λαϊκό Κόμμα, έχει στενές σχέσεις με το κόμμα των Χιτών και πρωταγωνιστεί στον αντικομμουνιστικό αγώνα. Την εποχή της “λευκής τρομοκρατίας” με τον απηνή διωγμό των αντιστασιακών από παρακρατικές ομάδες ο Κούτσικας, εκλεγμένος βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα “επισκέπτεται τον υπουργό των Εσωτερικών και ζήτησε “όπως ληφθούν μέτρα δια την εξόντωσιν των συμμοριών (σ. σ. κομμουνιστών” (“Θάρρος” 14/4/1946). Λίγες ημέρες αργότερα υποστηρίζει τα εγκλήματα του Μαγγανά στην Καλαμάτα με άρθρο στη “Βραδυνή” που αναδημοσιεύεται στο “Θάρρος” (25/5/1946). Ενάμισυ χρόνο μετά μεσούντος του εμφυλίου δηλώνει ότι θα ελέγξει την κυβέρνηση “δια μη εισέτι καταστολήν επαναστατικών εκδηλώσεων κομμουνιστών εν Μεσσηνία, φρονώ δε ότι εκείνο που δεν έκαμεν η κυβέρνησις να το κάμει ο λαός. Επρεπε να έχη κατανοήση ότι τον επαναστατημένον κομμουνισμόν δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίση ούτε με τον κατευνασμόν, ούτε με την αμνηστίαν. Αν όμως η κυβέρνησις δεν κατενόησε τούτο ή δεν δύναται να πράξη άλλως, ο λαός έχει κάθε δικαίωμα να αμυνθεί” (“Θάρρος” 21/10/1947). Ενώ συμμετέχει και ένοπλα επικεφαλής αποσπάσματος Μάυδων σε μάχη στη Θουρία: “Αι δυνάμεις του Σταυρέα και της Χωροφυλακής μετά των ΜΑΥ επικεφαλής των οποίων έχει τεθεί ο βουλευτής Μεσσηνίας κ. Δημήτριος Κούτσικας ανέλαβον τότε δύο αντεπιθέσεις” (“Θάρρος” 3/4/1948). Η σταχυολόγηση είναι ενδεικτική της στάσης του στη δύσκολη αυτή περίοδο. Μετά τον πόλεμο τάχθηκε με το κόμμα των Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη θέτοντας υποψηφιότητα μέχρι και το 1956. Το 1963 μετακινείται στην Ενωση Κέντρου και το 1974 στη μεταπολίτευση εμφανίζεται με το ΠΑΣΟΚ καθώς σε αυτό εντάσσεται ο γιός του Φοίβος ο οποίος είχε αντιδικτατορική στάση.

Ο ΤΣΟΥΣΗΣ

Επιτελικός αξιωματικός ο Τσούσης μετά την αποχώρηση από τις τάξεις του στρατού προσλήφθηκε ως ανώτερος υπάλληλος του υπουργείου Δημοσίων Εργων με την ευθύνη κυρώις για έργα οδοποιΐας. Ορίστηκε από το Μεταξά Διοικητής (Νομάρχης) Κοζάνης και στη συνέχεια Ηρακλείου. Στην κατοχή ορίστηκε από τον αντιπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού στην Ελλάδα καθηγητή Πέρσον ως πρόεδος του Ερυθρού Σταυρού Μεσσήνης. Καθήκον το οποίο επιτέλεσε χωρίς αμοιβή, ενώ αποποιήθηκε την παροχή τροφίμων. Δεν είχε εμπλοκή στον εμφύλιο και μέσα στην κορύφωση του δεν δίσταζε να καυτηριάζει τα κακώς κείμενα, τις λοβιτούρες και την εκμετάλλευση. Ενδεικτικό της στάσης αλλά και των αντιλήψεών του είναι κείμενο που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1948 στο “Θάρρος” σε πολλές συνέχειες με την υπογραφή “Σ. Τ”, κάτι σαν χρονογράφημα που μέσα από τις αφηγήσεις των συνομιλητών στο τρένο και αργότερα στο Νησί, παρουσιάζει την κατάσταση στην πόλη και ιδιαίτερα το μεγάλο σκάνδαλο με το ρύζι: “Επληροφορούμην ότι το ρύζι της περυσινής παραγωγής επωλείτο στις εξευτελιστικές τιμές των 800 ή 900 δραχμών. Το ρύζι αυτό έπεσε στα χέρια τριώνη ή τεσσάρων εμπόρων και των βιομηχάνων, οι οποίοι το αγόρασαν με τας χαμηλάς αυτάς τιμάς, το εναποθήκευσαν και το επώλησαν σε 10πλάσια τιμή κερδίζοντας πολλά εκατομμύρια” (“Θάρρος” 15/1/1948).
Σε άλλο σημείο εκφράζει τη συμπάθεια στους φτωχούς και την ανάγκη φορολογίας των πλουσίων: “Τι θα κάμη ο μικροκαλλιεργητής που εργάζεται και είναι διαρκώς χρεωμένος; Τι θα κάνει ο εργάτης ο οποίος εργάζεται σκληρά, δίνει το αίμα του και τη ζωή του στο ρύζι για μια οκά ρύζι; Το θα κάμη η εργάτρια η οποία ολημερίς δουλεύει στον εκμεταλλευτή μέχρι τη μέση στο νερό με όλας τας συνεπείας για τη μητρότητα και την υγεία της μα αμοιβή μισή οκά ρύζι; Μήπως επενέβη το κράτος να διορθώση αυτή την κατάφωρη αδικία; Μήπως τον εφορολόγησε. Μήπως του είπε συ κερδίζεις στην οκά το ρύζι 8 και 10 χιλ. δραχμές. Κράτησε το νόμιμο κέρδος και το άλλο το παίρνω εγώ και το δίνω στον πτωχό” (“Θάρρος” 16/1/1948)
Συνεχίζοντας καταγγέλει την παράνομη εξαγωγή ρυζιού για την οποία δημιουργήθηκε μεγάλο ζήτημα στο Νησί με την εμπλοκή και τραπεζών, το οποίο “πνίγηκε” από τα συμφέροντα: “Ηρθε όμως η μεγάλη ζήτησις και η τιμή του ρυζιού φθάνει σε δυσθεώρητα ύψη. Το κράτος αποφασίζει τη συγκέντρωση. Τι παρωδία όμως συγκεντρώσεως! Στη συγκέντρωση παραδίδεται το βρεγμένο ρύζι, το ελαττωματικό, εκείνο το οποίον στην αγορά δεν ζητείται. Το άλλο, το καλό, ο άσσος, διαρρέει προς την Αθήνα. Τι κι αν υπάρχουν απαγορευτικαί διατάξεις εξαγωγής; Ο μαυραγορίτης, ο εκμεταλλευτής ευρίσκει τρόπους να το εξαγάγει. Μέσα σε καλάθια από πορτοκάλια, σε πατάτες κλπ. το μεταφέρει στην Αθήνα ή την Θεσσαλονίκη και το πωλεί σε εξωφρενικές τιμές” (“Θάρρος” 16/1/1948).
Στη συνέχεια εκφράζει την αντίθεσή του στο κοινοβουλευτικό σύστημα το οποίο θεωρεί πως γεννά τέτοιου είδους φαινόμενα και τρέφει την αδικία: “Το σκάνδαλο του ρυζιού, της περυσινής και της εφετεινής χρονιάς της Μεσσήνης αν το εξετάσεις καλά, θα ιδής, ότι υπάρχει μια σατανική οργάνωσις, ένα μελετημένο σχέδιο, που μπόρεσε να γεννηθή και να αναπτυχθή μόνον σε κοινοβουλευτικό σύστημα. Ποτέ το σκάνδαλο του ρυζιού δεν θα μπορούσε να γίνη σε σύστημα που διευθύνεται η οικονομία και ρυθμίζεται η παραγωγή” (“Θάρρος” 20/1/1948)
Για να καταλήξει με τη συμβουλή του συνεπιβάτη “γέρου καθηγητή” με την οποία εκθειάζεται το καθεστώς Μεταξά το οποίο σύμφωνα με την αντίληψή του είχε ως βασικό χαρακτηριστικό την εκδίωξη των κομματαρχών που… ξαναφύτρωσαν: “Σεις, που είσθε νέοι, δεν πρέπει να παύσετε να εργάζεσθε, για να διώξουμε τον κομματάρχη από τη μέση, για να μπορέσουμε να ζήσουμε ελεύθεροι. Εγώ παρ’ όλους τους αγώνας μας δεν είχα την ευτυχία να ίδω αυτό το θαύμα, αν εξαιρέσεις μια μικρή περίοδο του 1936-1941 που νομίσαμε ότι εξηφανίσθη ο κομματάρχης, ενώ αυτός ξεφύτρωσε σα μανιτάρι, μόλις η περίοδος αυτή έσβησε με το θάνατο του δημιουργού της” (“Θάρρος” 20/1/1948)

ΟΙ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΕΙΣ

Ο Σταύρος Τσούσης εκλέχτηκε δήμαρχος το 1951 κερδίζοντας το γιατρό Σταύρο Γιαννόπουλο (δήμαρχο την εποχή του εμφυλίου υποστηριζόμενο και από τον Κούτσικα). Για πρώτη φορά αναμετρήθηκε με τον Δημήτριο Κούτσικα το 1954, τον οποίο και κέρδισε με 929 ψήφους έναντι 919. Η φθορά από τις συγκρούσεις λόγω χαρακτήρα και αντίληψης όπως ανέφερα στη χθεσινή ανάρτηση ήταν εμφανής, αλλά και ο αντίπαλος αυτή τη φορά ήταν ισχυρός πολιτικά. Πέραν των όσων αναφέρθηκαν χθες, η φθορά είχε να κάνει και με τη στάση του απέναντι στο καρναβάλι που το αντιμετώπιζε από την πλευρά των φανατικά θρησκευομένων. Γεγονός που κορυφώθηκε την επόμενη χρονιά το 1955, όταν σύμφωνα με δημοσιεύματα εκείνης της εποχής το καρναβάλι κινδύνευσε να ματαιωθεί, ενώ ο ίδιος έφυγε για την Αθήνα. Σε αντίθεση με τον Κούτσικα ο οποίος “πρωταγωνιστούσε” στους χορούς και τα πανηγύρια. Ετσι η πλάστιγγα έγειρε προς τον Κούτσικα ο οποίος ως αντικυβερνητικός υποψήφιος (με κυβέρνηση ΕΡΕ) το 1959 κέρδισε τις εκλογές με 1.764 ψήφους έναντι 1.278 του Σταύρου Τσούση.
Πολιτικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκλογική αναμέτρηση του 1964. Και αυτό γιατί παρά το γεγονός ότι ο Κούτσικας είναι με την Ενωση Κέντρου, η ΕΔΑ υποστηρίζει με ομόφωνη απόφαση της Νομαρχιακής Επιτροπής και της Επιτροπής; Πόλης Μεσσήνης την υποψηφιότητα Τσούση “διότι εις το πρόσωπόν του και εις το πρόσωπον των υποψηφίων του συνδυασμού, ευρίσκουν έστω και σε περιωρισμένο βαθμό τους εκφραστές του πνεύματος της αλλαγής, της αναδημιουργίας και της ανεξαρτησίας, εκδημοκρατισμού και εξυγιάνσεως του θεσμού της αυτοδιοικήσεως” (“Θάρρος” 26/6/1964). Ανακοίνωση που προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις στο χώρο της δεξιάς, ενώ το αποτέλεσμα ήταν συντριπτικό υπέρ του Κούτσικα με 2.591 ψήφους έναντι 1.223 ψήφων του αντιπάλου του.
Τελευταία αναμέτρηση των δύο ήταν το 1974 όταν ο Δημήτριος Κούτσικας πήρε 1.967 ψήφους έναντι 776 ψήφων του Σταύρου Τσούση και 532 ψήφων του Νίκου Κανελλόπουλου. Ο Κούτσικας εξελέγη για τελευταία φορά δήμαρχος το 1978 συγκεντρώνοντας 1.987 ψήφους έναντι 1.881 ψήφων του Παύλου Πτωχού. Στην αναμέτρηση αυτή για μια ακόμη φορά εκδηλώθηκε η αντίδραση του παλιών αριστερών στην υποψηφιότητα Κούτσικα και έχω προσωπική εμπειρία από μια μακροσκελή συζήτηση με το Θόδωρο Τσερπέ. Ο οποίος ήταν σφόδρα αντίθετος με τον Κούτσικα λόγω του πολιτικού του παρελθόντος σε Χίτες και Μάυδες. Με κάλεσε στο σπίτι του καθώς το ΚΚΕ στο πλαίσιο της κεντρικής πολιτικής του υποστήριζε Κούτσικα, και ανέπτυξε αυτή την πλευρά την οποία τότε αγνοούσα αλλά έτσι και αλλιώς… τη γραμμή πήγαινα. Εκείνη την περίοδο ήταν η κορύφωση της μεγάλης κόντρας του Κούτσικα με τον Σπύρο Ξιάρχο ο οποίος είχε γράψει στη “Μάχη” ότι ο Κούτσικας ήταν “Χίτης” και μηνύθηκε για συκοφαντική δυσφήμιση. Από εκείνη τη δική μου έμεινε το σκηνικό της διακοπής όταν ο Κούτσικας ρωτήθηκε από τον πρόεδρο του δικαστηρίου τι ήταν οι “χίτιδες” (κατά το… χίπιδες) για να πάρει την απάντηση ότι ήταν “πατριωτική οργάνωση” και να διακοπεί εκεί η δίκη. Γιατί ο Φοίβος διαισθανόμενος ότι θα ακολουθήσουν τα χειρότερα, παρενέβη με μια δικονομική παρατήρηση και κάπου εκεί η συνέχεια… έσβησε στη μνήμη μου.

ΤΟ ΕΡΓΟ

Δύο εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι από κάθε άποψη, δύο κόσμοι σε σύγκρουση στο έδαφος των θεμάτων μετασχηματισμού της πόλης, δύο παράγοντες που κυριάρχησαν για 30 χρόνια (1951-1982) στη δημόσια ζωή της πόλης. Θυμάμαι τον Σταύρο Τσούση πιτσιρικάς και γείτονας να είναι “ο φόβος και ο τρόμος” με το αυστηρότατο ύφος ακόμη και προς τους μικρούς, αργότερα να περιτρέχει μονάχος την πόλη ολημερίς ακόμη και στα τέλη της δεκαετίας του 1970-1980 κάνοντας παρατηρήσεις για τα πεζοδρόμια, την καθαριότητα και τα… νερά στις νοικοκυρές. Και το Δημήτριο Κούτσικα στη “Λέσχη” στο κεντρικό τραπέζι μπροστά από τον ταμπή με θέα όλο το χώρο, με τον καφέ και τη μισή ασπιρίνη που έκοβε με το καρφιτσάκι που… αποθήκευε στο πέτο του σακακιού. Από τη δεκαετία του 1960-1970 τη θεωρούσε πολυφάρμακο και την έπαιρνε χωρίς να έχει κάτι. Ενώ στη δεύτερη φάση της δημαρχοντίας τον θυμάμαι στο γραφείο του τα μεσημέρια με τα ούζα και τα… γουρνοκέφαλα μέχρις τελικής πτώσεως.
Στο πεδίο των έργων ο καθένας από τους δύο είχε τη δική του συμβολή, εξ άλλου αυτή είναι και η αποστολή κάθε δημάρχου, τότε είχαν προτεραιότητα ζωτικής σημασίας θέματα.
Στη διάρκεια της δημαρχοντίας του Σταύρου Τσούση ασφαλτοστρώθηκαν οι δρόμοι εισόδου στην πόλη, όπως και οι δρόμοι της αγοράς. Διαμορφώθηκε ο χώρος της πλατείας και περιφράχτηκε το άλσος. Καθορίστηκε ο χώρος της λαχαναγοράς και απομακρύνθηκε το γουρνοπάζαρο από το κέντρο της πόλης. Κατασκευάστηκαν τα σφαγεία. Ηλεκτροφωτίστηκαν κεντρικοί δρόμοι και βελτιώθηκε το δίκτυο ύδρευσης.
Στη διάρκεια της πρώτης περιόδου δημαρχοντίας του Δημητρίου Κούτσικα κατασκευάστηκε
μεγάλο τμήμα του δικτύου ομβρίων, γεγονός σημαντικό για την πόλη που «πνιγόταν» με τις βροχές λόγω της γεωμορφολογίας του εδάφους. Κατασκευάστηκε νέος υδατόπυργος με τον οποίο ο δήμος εξασφάλισε «ιδιόκτητο» νερό για την πόλη και ανακαινίσθηκε το δίκτυο ύδρευσης. Διανοίχθηκε ο δρόμος προς την Μπούκα, καθώς υπήρχαν κτίσματα κοντά στο σημείο που συνδεόταν με το δρόμο νοτίως του πάρκου. Διανοίχθηκε επίσης μέρος της οδού Σταδίου. Αγοράστηκε ακόμη το οικόπεδο στο οποίο αργότερα κατασκευάστηκε το γήπεδο, κτίσθηκε το νέο κτήριο του γυμνασίου και με την συμβολή ομογενών, ενώ έγιναν διάφορα έργα εξωραϊσμού. Κατά τη δεύτερη περίοδο της δημαρχοντίας του (μετά τη χούντα) ξεκίνησε η κατασκευή της τσιμεντόστρωσης του Ρύακα, αγωγών ομβρίων σε Οθωνος και Κολοκοκτρώνη και άλλων έργων οδοποιίας και αποχέτευσης. Στη διάρκεια της θητείας του, παραχωρήθηκε το αγρόκτημα του ΑΣΟ στο δήμο, μέρος του οποίου δόθηκε για να κατασκευαστεί το Φιλοσοφικό Κέντρο.

ΔΥΟ ΚΥΡΙΕΣ

Θα ήταν παράλειψη αν σε αυτή την αναδρομή δεν γινόταν αναφορά σε δύο εξαιρετικές κυρίες, συζύγους των μονομάχων. Ευγενέστατες, θα τολμούσα να γράψω παρουσίες εντελώς αντίθετες με αυτές των συζύγων, αθόρυβες άφησαν τη δική τους εποχή που δεν την καταγράφει καμία “πηγή” της ιστορίας πέρα από τις προφορικές. Θυμάμαι την κυρία Σοφία (το γένος Βρεττού από τη Μεσσήνη), σύζυγο του Σταύρου Τσούση που είχε πάντα ένα καλό λόγο και ένα καλούδι για τους μικρούς της γειτονιάς. Αμυδρή εικόνα στα πολύ μικρά χρόνια που μέναμε δίπλα, όλη η γειτονιά είχε να λέει τα καλύτερα. Δεν είχαν παιδιά και αυτό δυνάμωνε την αγάπη της γιαυτά της γειτονιάς και ας… τρομάζαμε με την αυστηρότητα του κυρίου Σταύρου. Στα μαθητικά χρόνια θυμάμαι την κυρία Ελένη (το γένος Χρονοπούλου από τη Μεσσήνη) οδοντίατρο σύζυγο του Δημήτριου Κούτσικα, όταν ανέβαινα για κάποιο λόγο μέχρι το γιατρό άκουγε τα βήματα και έβγαινε στο κεφαλόσκαλο. Και αργότερα φυσικά όταν η πολιτική με έφερνε πιο συχνά στο σπίτι που δεν υπάρχει πλέον αλλά απαθανατίζεται σε πλήθος παλαιών φωτογραφιών.

[Η εικόνα από μοντάζ που είχαν κάνει παλαιότερα οι συνάδελφοι στην “Ελευθερία”]