Οι υποψήφιοι κοινοτικοί σύμβουλοι του ΚΚΕ στη Μεσσήνη, με το συνδυασμό του Ενιαίου Μετώπο το 1934. Εξ αντιγραφής από το “Ριζοσπάστη” η φωτογραφία ουσιαστικά δείχνει σκιές, αλλά είναι σημαντική για την πολιτική ιστορία του τόπου. Ηταν η μοναδική εκλογική αναμέτρηση στην οποία πήρε μέρος αυτοτελώς με συνδυασμό το ΚΚΕ, από την ίδρυσή του μέχρι το 1986. Και αποτέλεσμα της ανόδου των κοινωνικών αγώνων που στη Μεσσήνη εκφράστηκαν κυρίως με τις απεργίες των τσαγκαράδων εκείνη την περίοδο, παράλληλα με εκείνες της Καλαμάτας. Επικεφαλής των τσαγκαράδων ήταν ο Νίκος Φατούρος που αναδείχθηκε σε υψηλόβαθμο στέλεχος του ΚΚΕ και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Πελοπόννησο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.

Η ΑΠΕΡΓΙΑ

Η πρώτη απεργία στην πόλη έγινε το φθινόπωρο του 1932, για την οποία η ανταπόκριση της εφημερίδας “Θάρρος” είναι… ήξεις αφήξεις: “Σχετικώς με την ενταύθα απεργίαν των υποδηματεργατών είμαι εις θέσιν να σας πληροφορήσω θετικώτατατα ότι αύτη έχει μερικόν χαρακτήρα απεργησάντων ελαχίστων υποδηματεργατών και αμφιταλαντευομένων των πολλών να προσχωρήσουν εις αυτήν. Μολοντούτο όμως δεν πρέπει να αποκλείεται γενίκευσις της απεργίας. Τουναντίον πιστεύεται ότι εντός των ημερών η απεργία θα γενικευθή καθόσον τόσον οι εργοδόται των απεργησάντων υποδηματεργατών όσο και οι άλλοι των οποίων οι εργάται δεν προσεχώρησαν εις την απεργίαν όχι μόνον δεν εννοούν να αποδεχθούν τους όρους των απεργών, την αύξησιν δηλονότι των ημερομισθίων και των κατά ζεύγος απολαβών (καλφαλίκι) αλλ’ ούτε και δείκνυται μέχρι της στιγμής διαλλακτικοί εις τρόπον ώστε να υπάρχη ελπίς εκφυλισμού της απεργίας. Δι’ αυτόν κυρίως τον λόγον πιστεύεται ότι η απεργία θα γενικευθή, δεν αποκλείεται δε εις αυτήν να προσχωρήσουν και άλλοι συνάδελφοι των απεργών εξ αλληλεγγύης εξ άλλων πόλεων. Εν τω μεταξύ ας σημειωθή ότι η μερική απεργία συνεχίζεται με εμμονήν των απεργών εις τους όρους των, την οποίαν εντείνει η αδιάλλακτος στάσις των εργοδοτών”.
Η απεργία συνεχίστηκε και μετά από λίγες ημέρες σημειώθηκε επεισόδιο για το οποίο γράφει το “Θάρρος”: “Την παρελθούσαν εβδομάδα παρά την συνοικίαν Αγίου Δημητρίου τη Μεσσήνης ο Νικολ Γεωργ. Φατούρος ενεδρεύων μετά του Ιωάν. Καρύγιαννη επετέθη και ετραυμάτισε δια ράβδου εις την κεφαλήν και τας χείρας των υποδηματεργάτην Παναγ. Καραμπέτσον και επυροβόλησε κατ’ αυτού δια περιστρόφου άνευ αποτελέσματος διότι ούτος δεν συνετάχθη προς την απεργίαν αλλ’ εξηκολούθη να εργάζεται. Ο δράστης μετά την πράξιν του ετράπη εις φυγήν συλληφθείς προχθές παρά των αστυνομικών οργάνων Μεσσήνης, χθες δε μεταφερθείς ενταύθα παρεδόθη εις τον κ. Εισαγγελέα”.
Φαίνεται όμως ότι δεν υπήρχαν όπλα καθώς ο Φατούρος τον Οκτώβρη του 1933 καταδικάστηκε 20 ημέρες φυλακή για ξυλοδαρμό, όπως διαβάζουμε στο “Ριζοσπάστη”: “Στο μονομελές Μεσσήνης έγινε προ ημερών η δίκη του σ. Φατούρου κατηγορούμενου για ξυλοδαρμό του απεργοσπάστη στην τσαγκαράδικη απεργία Κ. Καραμπέτσου. Το δικαστήριο καταδίκασε σε 20 μέρες φυλακή το σύντροφο”.

ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΚΑΙ ΑΠΕΡΓΙΕΣ

Το Νοέμβρη του 1933 γίνεται η συνέλευση του σωματείου και παρεμβαίνει η αστυνομία σύμφωνα με τον ανταποκριτή του “Ριζοσπάστη” : “Εγινε σήμερα η συνέλευση του σωματείου τσαγκαράδων με 26 άτομα. Ο υπενωματάρχης Χαραλαμπόπουλος μπήκε στην αίθουσα με σκοπό να τη διαλύση. Οι τσαγκαράδες όμως τον κατέβασαν κάτω. Στο μεταξύ αυτός πήρε δύο χωροφύλακες και ανέβηκε πάνω κακι συνέλαβε το γραμματέα του σωματείου σ. Φατούρο γιατί τάχα δεν είχε άδεια συγκέντρωσης ενώ είχε προφορική τέτοια του υπασπιστή. Ο σύντροφος κρατήθηκε μισή ώρα στο τμήμα. Η συνέλευση όμως συνεχίστηκε, συμπληρώθηκε η διοίκηση του σωματείου κι, αποφασίστηκε η οργάνωση της πάλης των τσαγκαράδων – Μεσσήνη 13/11/1933, εργάτης δέρματος”.
Μετά από λίγες ημέρες εκδηλώνεται νέα απεργία: “Στο τσαγκαράδικο του Μιχαλόπουλου απήργησαν οι εργάτες με αιτήματα: φως ηλεκτρικό γιατί έχουν στραβωθεί. Ο εργοδότης έδωσε τα αιτήματά τους και έτσι λύθηκε η απεργία. Τους απεργούς τους ενίσχυσαν οι τσαγκαράδες των άλλων εργοστασίων μα 120 δραχμές. Η διοίκηση του σωματείου ζήτησε από την αστυνομία άδεια για συνέλευση αλλά δεν της δόθηκε γι’ αυτό θα πάει στον εισαγγελέα να διαμαρτυρηθεί – Μεσσήνη 27/11/1933, εργάτης δέρματος”.
Και το Δεκέμβριο γίνεται απεργία σε άλλο τσαγκαράδικο: “Δέκα τσαγκαράδες του εργοστασίου Ζαγκλακά-Ρούτση κατέβηκαν σήμερα σε απεργία απαιτώντας άυξηση καλφαλικιού και δωρεάν παροχή υλικών. Οι εργοδότες σε υπόμνημα που τους υπέβαλαν οι εργάτες απάντησαν με μερική ικανοποίηση των αιτημάτων. Οι απεργοί σε σύσκεψή τους αποφάσισαν να μη δεχτούν τη λύση των εργοδοτών αλλά να εξακολουθήσουθν την απεργία ως την πλέρια ικανοποίηση των αιτημάτων τους. Στους απεργούς δόθηκε συσσίτιο. Το σωματείο καλεί τους εργάτες των άλλων εργοστασίων σε συνέλευση για γενίκευση του αγώνα – Μεσσήνη 11/12/1933, εργάτης δέρματος”.

ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ

Οι σκόρπιες πληροφορίες συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι η επιρροή του ΚΚΕ είχε γίνει αξιοπρόσεκτη καθώς διαβάζουμε στο “Ριζοσπάστη” των Ιανουάριο του 1934 ότι το Ενιαίο Μέτωπο ετοιμαζόταν για τις εκλογές”: “Στο Νησί Καλαμών συνήλθε η εκλογική επιτροπή του Ενιαίου Μετώπου και αποφάσισε να μαζέψει για τα εκλογικά έξοδα 800 δραχμές”
Λίγες ημέρες αργότερα μαθαίνουμε και τα ονόματα των υποψηφίων: “Εγινε φαρδειά προεκλογική σύσκεψη εργατών, αγροτών και μικροεπαγγελματιών. Βγήκε εκλογική επιτροπή που αποφάσισε να μαζέψει 800 δραχμές για τα έξοδα. Υποδείχτηκαν 5 υποψήφιοι, οι σύντροφοι Φ. Σαραντάκης, Τρ. Μπρούμος, Π. Μαντζήρος. Β. Κόκιος, Ν. Γεωργόπουλος. Μαζεύτηκαν 150 δραχμές ως τώρα. Ο έρανος προχωρεί”. Από τα ονόματα φαίνεται ότι κάποια δεν έχουν γραφτεί σωστά αλλά δεν θα μπορούσαμε να αυθαιρετήσιυμε με διορθώσεις.
Ισχυρή βάση είχε το ΚΚΕ στη Μικρομάνη και στο προεκλογικό πρόγραμμα του συνδυασμού που παρουσίασε εκεί είχε ως αίτημα και το “φτιάξιμο όλων των Κοινοτικών δρόμων και ενός δρόμου αμαξωτού, που να συγκοινωνούμε με τη Μεσσήνη”.
Λίγο αργότερα η “Σημαία” πληροφορεί για την προεκλογική κίνηση και υπογραμμίζει την παρουσία του συνδυασμού του ΚΚΕ: “Και εις την γείτονα Μεσσήνην ο προεκλογικός αγών ήρξατο ζωηρότατος. Οι υποψήφιοι κοινοτικοί σύμβουλοι των δύο συνδυασμών – Ποτηρόπουλου και Κορκονικήτα – περιέρχονται τας συνοικ΄πιας της πόλεως και ζητοιύν την ψήφον των συμπολιτών των. Ενώ εις τα καφενεία και τα άλλα κέντρα της Μεσσήνης αι συζητήσεις αι προεκλογικαί δίνουν και παίρνουν.
Αν και οι δύο συνδυασμοί παρουσιάζονται ως ισχυροί αρκετά, εν τούτοις, η επιτυχία του υπό τον κ. Ποτηρόπουλον συνδυασμού είναι πλέον ή βεβαία, διότι συγκεντρώνει τας συμπαθείας όλων, βενιζελικών και αντιβενιζελικών.
Ψήφους αρκετούς επίσης προβλέπεται ότι θα συγκεντρώση και ο Αγροτικός συνδυασμός.
Ας σημειωθεί ότι εις την Μεσσήνην εκτίθενται και οι κομμουνισταί οίτινες κατέρχονται με ιδιαίτερον ψηφοδέλιτον”.
Το Φεβρουάριο του 1934 δημοσιεύτηκε στο “Ριζοσπάστη” ένα κείμενο που ισοδυναμεί με “προεκλογική διακήρυξη” του συνδυασμού στη Μεσσήνη: “Οχτώ ολόκληρα χρόνια λυμαίνεται την Κοινότητά μας η κλίκα Φεσσά-Ποτηρόπουλου. Στο διάστημα αυτό κατάφεραν να δέσουν τους εργαζομένους με μια ληστρική σύμβαση με την Ηλεκτρική Εταιρεία, στην οποία έδωσαν το δικαίωμα να ζητάει γι αεγκατάσταση μιάς μόνο λάμπας 400 δραχμές, ενώ τα υλικά δεν στοιχίζουν παραπάνω από 75 δραχμές, να αυξαίνει όποτε και όσο αυτή θέλει την τιμή ρεύματος (όπως προ ενός χρόνου την αύξησε κατά 2 δραχμές το κιλοβάτ) και γενικά τα εκμεταλλεύεται ασύδοτα και προνομιακά τους εργαζόμενους.
Οι κοινοτάρχες μας ακόμα σπατάλησαν 50.000 δραχμές για την ΄λυδευσης του τόπου κι’ από τις 8 βρύσες, που ανοίχτηκαν μόνο οι τρεις λειτουργούν. Αντίθετα φρόντισαν νάχουν μπόλικο νερό τα σπίτια τους και τα οικόπεδά τους.
Σύγχρονα όλοι οι δρόμοι στις γειτονιές έχουν καταντήσει σωστά ρέμματα κι’ όταν βρέχει μεταβάλλονται σε χειμάρρους. Παντού σχηματίζονται γούβες, χαντάκια. Και μέσα στο βούρκο αυτό κυλιούνται βόδια, γουρούνια, πρόβατα, φτωχόπαιδα.
Η ελονοσία κατάντησε τους περισσότερους φτωχούς κατοίκους προφυματικούς, σωστούς σκελετούς.
Οι άνθρωποι που χρόνια τώρα διοικώντας μας έφεραν σε τέτοια χάλια, ζητάνε την ψήφο μας. Οι εργάτες, φτωχομεσαίοι αγρότες και βιοπαλαιστές της Μεσσήνςη ας τους απαντήσουν ψηφίζοντας μόνο το κόκκινο ψηφοδέλτιο, που αποτελείται από αγωνιστές ικανούς να τους εξυπηρετήσουν – Μεσσήνη 3 του Φλεβάρη. Ανταποκριτής”. Η δημοσίευση της ομαδικής φωτογραφίας στο «Ριζοσπάστη» είναι μοναδική, σπάνιο γεγονός για εκείνη την εποχή.
Οι εκλογές έγιναν λίγες ημέρες αργότερα και κέρδισε η παράταξη του Λαϊκού Κόμματος υπό τον Ποτηρόπουλο: “Κατά τα ανακοινωθέντα αποτελέσματα των Κοινοτικών εκλογών Μεσσήνης επέτυχον οι κάτωθι δέκα Λαϊκοί κοινοτικοί σύμβουλοι, υποστηριχθέντες παρά του γερουσιαστού κ. Εμμ. Φεσσά: Σπ. Ποτηρόπουλος, Ι. Καρακώστας, Μ. Πολυδούρης, Κ. Κουτσαϊμάνης, Δ. Κοκίνης, Α. Λαμπράκης, Α. Καρελάς, Ι. Αβαρλής, Α. Σακελλαρόπουλος, Γ. Μιχαλόπουλος.
Επίσης οι βενιζελικοί υποστηριζόμενοι από την αντιπολίτευσιν: Αν. Πετρόπουλος, Π. Κορκονικήτας, Δ. Νικολόπουλος, Α. Φιλιόπουλος, Ι. Κωνσταντακόπουλος”.
Η παρουσία του συνδυασμού του ΚΚΕ ήταν αξιοπρόσεκτη, καθώς συγκέντρωσε 83 ψήφους σύμφωνα με δημοσίευμα του “Ριζοσπάστη”, την ώρα που στην Καλαμάτα ο συνδυασμός του ΚΚΕ πήρε μόλις 63 ψήφους.

ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Η επιρροή που είχε στην τοπική κοινωνία το ΚΚΕ αποτυπώνεται σε δημοσίευμα του “Ριζοσπάστη” στα τέλη Απριλίου, σύμφωνα με το οποίο μετά τη μεγάλη πυρκαγιά (για την οποία έγραψα πριν λίγες ημέρες), ανάμεσα στους 18 συλληφθέντες ήταν 7 επαγγελματίες κομμουνιστές. Κάτι γι ατο οποίο κινητοποιήθηκε η Εργατική Βοήθεια της πόλης, πλατειά οργάνωση του ΚΚΕ που παρείχε ηθική, υλική και νομική υποστήριξη σε διωκόμενους: “Για μια φωτιά που έπιασε σε κάποια θειαφαποθήκη της ΑΕ “Χ.Π.Κ.Λ” ο προβοκάτορας πρόεδρος της Κοινότητας Πολυδούρης μαζί με τον αστυνόμο, για ν’ αποφύγουν τις ευθύνες επειδή η θειαφαποθήκη ήταν στο κέντρο της πόλης, σκηνοθέτησαν κατηγορία ενάντια σε 7 σ. Επαγγελματίες τους οποίους συνέλαβαν και τους κρατούν φυλακισμένους. Πεντήνα μέλη της Εργατικής Βοήθειας Μεσσήνης διαμαρτυρήθηκαν για τη σκηνοθεσία και τη σύλληψη και ο αστυνόμος αναγκάστηκε να υποσχεθεί πως θα τους αφήσει”.
Το Μάιο του 1934 ξεκίνησε η προσπάθεια ίδρυσης σωματείου εργατών γης: “Εδώ δουλεύουμε καμμιά 30ριά εργάτες κάτω στα ρίζια για 60 δραχμές την ημέρα από ήλιο σε ήλιο με μια ώρα ανάπαυση το μεσημέρι. Δεν προκάνουμε ούτε να φάμε. Για να βελτιώσουμε τη θέση μας πρέπει να ιδρύησουμε σωματείο και να διεκδικήσουμε 8ωρο, καλύτερο μεροκάματο και γιατοφαρμακευτική περίθαλψη από τους εργοδότες και το δήμο”.
Η προσπάθεια καρποφόρησε τον Ιούλιο του ιδίου χρόνου: “Οι εργάτες γης εδώ άρχισαν να οργανώνονται. Κάμανε 2 συσκέψεις με 6 και 10 εργάτες και βγάλανε επιτροπή αγώνος. Η επιτροπή ανάλαβε να καλέσει μια συνέλευση όλων των εργατών γης ζητώντας και άδεια από την αστυνομία”.
Μια παλιά κακοτυπωμένη φωτογραφία, μια σημαντική ψηφίδα στην πολιτική ιστορία της πόλης…