Νησιώτικο καρναβάλι τη δεκαετία του 1950 ή 1960, πικρή σάτιρα για τα βάσανα των πατατοπαραγωγών που είχαν την… τιμητική τους και στο λόγο του καρνάβαλου κάθε χρόνο.
Η καλλιέργεια της πατάτας στη Μεσσήνη (Νησί) ξεκίνησε σε μικρή έκταση το 1912 και το 1938 η πόλη είχε γίνει η σημαντικότερη πατατοπαραγωγός περιοχή του Νομού, είχαν αρχίσει να φυτεύονται και αμμώδη εδάφη και η καλλιέργεια πρώιμης πατάτας.

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ

Μια πολύ ενδιαφέρουσα συνοπτική παρουσίαση αυτής της πορείας γίνεται σε μελέτη της ΑΤΕ το 1938 από τον Ν. Αϊβαλιωτάκη ο οποίος γράφει: “Η Μεσσηνία και ιδίως αι Καλάμαι, είναι από τα πρώτα μέρη εις τα οποία η πατάτα μετά την εισαγωγήν της εις την Ελλάδα. Προ του 1912 η πατάτα ήτο γνωστή μόνον εις την περιφέρειαν των Καλαμών και σχεδόν άγνωστος εις την υπόλοιπον Μεσσηνίαν και εις αυτήν ακόμη την Μεσσήνην, όπου σήμερον καλλιεργείται εντατικω΄ς και θεωρείται το πρώτον πατατοπαραγωγικόν κέντρον της Μεσσηνίας. Η παραγωγή της εις Καλάμας προ του 1912 ανήρχετο εις 50.000 οκάδας καταναλισκομένη επιτοπίως. Η πρώτη αποστολή εις Αθήνας εγένετο το έτος 1890 κατά το Πάσχα, υπό του Γεωργίου Καρτάλια εις ποσότητα 2.000 οκάδων. Μετά το 1912 η καλλιέργειά της διεδόθη εις την Μεσσήνην και εις την υπόλοιπον Μεσσηνίαν αυξανομένη διαρκώς μέχρι του 1938, οπότε έλαβεν την πλέον εντατικήν της μορφήν. Σήμερον καλλιεργείται κυρίως εις την Μεσσήνην και Καλάμας. Εις την Μεσσήνην κατά τα έτη 1930-35 εκαλλιεργήθησαν κατά μέσον όρον 1.000 στρέμματα, κατά τα έτη 1936-37 εκαλλιεργήθησαν 2.500 στρέμματα και τα έτη 1937-38 εκαλλιεργήθησαν 3.500 στρέμματα. Εις τας Καλάμας κατά τα έτη 1930-1936 εκαλλιεργήθησαν περί τα 1.000-1.500 στρέμματα και κατά τα έτη 1937-1938 εκαλλιεργήθησαν 1.500-2.000 στρέμματα. Μικρότερα πατατοπαραγωγικά κέντρα είναι τα χωρία Ασπρόχωμα και Μαυρομμάτι εις τα οποία καλλιεργούνται κατά τα τελευταία έτη ετησίως εις μεν το πρώτον περί τα 600 στρέμματα εις δε το δεύτερον περί τα 250 στρέμματα. Εις τα υπόλοιπα χωρία καλλιεργούνται ελάχιστα στρέμματα από 10-100 εις έκαστον εκ τούτων.
Η πατάτα εις την Μεσσηνίαν εκαλλιεργείτο μέχρι πέρυσι εξ ολοκλήρου σχεδόν εις εδάφη αμμοαργιλώδη. Κατά την παρελθούσαν καλλιεργητικήν περίοδον η καλλιέργεια επεξετάξθη και εις τα αμμώδη εδάφη. Εις την κάτω Μεσσηνίαν, ειδικώς εις Καλάμας-Μεσσήνην, λόγω των ολίγων χειμερινών παγετών η πρώιμος καλλιέργεια της πατάτας είναι δυνατή. Δια τούτο σπείρεται από τας αρχάς Δεκεμβρίου και τελειώνει η σπορά τέλη Μαρτίου. Πολύ πρώιμος θεωρείται η πατάτα όταν σπείρεται κατά τον Δεκέμβριον μήνα μέχρι το πρώτον 10ημερον του Ιανουαρίου, μεσοπρώιμος όταν σπείρεται από το δεύτερον 10ημερον μέχρι το τελευταίον του Ιανουαρίου και όψιμος όταν σπείρεται μετά τον Φεβρουάριον και έπειτα (αι εποχαί αύται μεταβάλλονται αναλόγως των καιρικών συνθηκών). Πολύ πρώιμος πατάτα καλλιεργείται περί τα 1.500 στρέμματα εις τα αμμώδη εδάφη των Καλαμών και της Μεσσήνης. Από έκτασιν 1.000 στρεμμάτων περίπου λαμβάνεται και δευτέρα εσοδεία κατά το φθινόπωρο-χειμώνα. Η φύτευσίς της γίνεται από 20 Ιουλίου μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου”.

Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Η ανοδική πορεία της καλλιέργειας και της παραγωγής σφραγίστηκε από την ίδρυση συνεταιρισμού πατατοπαραγωγών το 1940. Ο πόλεμος ανέκοψε τη δραστηριότητά του και περιόρισε την καλλιέργεια αλλά αμέσως μετά το τέλος του υπήρξε εκ νέου δραστηριοποίηση. Μια γλαφυρή περιγραφή για το συνεταιρισμό από την οποία μαθαίνουμε τα ιδρυτικά μέλη και τις δραστηριότητές του, έκανε το Φεβρουάριο του 1952 ο Πότης Λουκάκος: “Συνεταιρισμός επεξεργασίας και πωλήσεως γεωμήλων και κηπευτικών προϊόντων”. Αυτός είναι ο τίτλος που δόθηκε στον αγροτικό συνεταιρισμό του Νησιού που τα γραφεία του στεγάζονται κάτω απ’ το ψηλό οίκημα όπου ήταν πρώτα, πιο παληά, η Αγροτική Τράπεζα. Δεν θάταν άσχημο να παρουσίαζα τη ζηλευτή δράσι του αγροτικού αυτού συγκροτήματος του τόπου μας. Και νάμαι λοιπόν σήμερα γι’ αυτό το σκοπό στο γραφείο του. Ηθελα να ιδώ πως κινείται, πως εργάζεται και τι προσφέρει στους αγρότες. Στα γραφεία του βρίσκω τον πρόεδρό τ ου κ. Γιώργο Καρτερολιώτη, ένα ηλικαμμένο αγροτόπαιδο που μερόνυχτα δουλεύει για την πρόοδο του συνεταιρισμού. Πιο πέρα στην ίδια αίθουσα σκυμένοι πάνω σε σωρό βιβλία δουλεύουν ο διευθυντής του κ. Χαρίλης Κόλλιας, ο λογιστής του κ. Δημητράκης Πουλόπουλος, ο γραμματεύς του κ. Νικολάκης Αποστολόπουλος και ο αποθηκάριος κ. Μιχάλης Βασιλοπανάγος. Αρχίζω φιλική συζήτηση με τον κ, Καρτερολιώτη η οποί απροχωρώντας έφθασε στο ποθούμενον αποτέλεσμα για την μέχρι τούδε δρλασθ της αγροτικής αυτής ανθοδέσμης του τόπου μας.
Στις 17/3/1940 με πρωτοστάτας τους Ν. Παυλάκον, Στυλ. Παναγόπουλον, Ιωαν. Αλεξανδρόπουλον, Στέφανον Ζολώταν, Γ. Παντελάκην, Κ. Παπαδόπουλον, Δημ. Ρούτσην και άλλους, ιδρύθη και υπεγράφη το καταστατικόν του συνεταιρισμού, εκλεγέντος τότε προέδρου του κ. Γ. Παντελάκη. Εμεσολάβησαν κατόπιν τα απαίσια της κατοχής χρόνα και ο συνεταιρισμός αυτός παρέμεινε ξηραμένος για να ξεμπουμπουκιάσει ευθύς ως έληξε η κατοχή.
Υπό τον άμεσον έλεγχον, παρηκολούθησιν και καθοδήγησιν του Επιθεωρητούη Συνεταιρισμών Μεσσηνίας κ. Φώτη Φραγκογιαννόπουλου και των εποπτών της ΑΤΕ. Αρχισε λοιπόν από τότε η αλματική πρόοδος του ούτως ώστε σήμερα να αποτελή την μεγαλυτέραν αγροτικήν κυψέλην όλων των συνεταιρισμών του είδους του η οποία διοχετεύει σε όλην την Ελλάδα τη γλυκύτητα της παραγωγής της, και που σκοπόν η ίδρυσίς της έχει την προάσπισιν των αγροτικών συμφερόντων, εξυπηρέτησιν των αγροτών εις την παροχήν δανείων, λιπασμάτων και άλλων απαραίτητων δια την ανάπτυξιν της παραγωγής γεωργικών εφοδίων μέσω της ΑΤΕ. Παρέχει κυρίως προστασίαν της τιμής των προϊόντων του, την εξεύρεσιν καταλληλότατων και ευθυνών σπόρων από τα κέντρα σποροπαραγωγής Πάρνωνος, Αλαγονίας κλπ. Χάρις λοιπόν στη ζηλευτή δράσι και απόδοσι του συνεταιρισμού τοπύτου εις την προώθησιν και προάσπισιν της πατατοκαλλιέργειας κυρίως, το υπουργείον ανεγνώρισεν της Μεσσήνης ως κέντρον σποροπαραγωγής. Το κέντρον τούτον θα λειτουργήσει κατά το τρέχον έτος συμφώνως προς την διαταγήν του υπουργείου Γεωργίας, θα επιφέρει δε τεράστια ωφέλη διότι ένα μεγάλο ποσοστόν της παραγωγής θα διατίθεται δια σποράν των άλλων Ελληνικών περιφερειών και ούτω οι τιμαί κατά τον μήνα Ιούνιον της εαρινής παραγωγής πατάτας δνε θα υποχωρούν. Εξετάζω τώρα την οικονομικήν κατάστασιν του συνεταιρισμού και διαπιστώνω ότι είναι ανθηρότατη εις τοιούτον μάλιστα βαθμών ώστε μεταξύ του συμβουλίου επικρατεί σκέψεις να γίνωνται αι δέουσαι προσπάθειαι δια την αγοράν οικοπέδου προς ανέγερσιν μεγάλων αποθηκών, κατάλληλων προς δημιουργίαν και εγκατάστασιν ψυγείων ξηράς ψύξεως προς διατήρησιν των νωπών προϊόντων. Ο συνεταιρισμός αριθμεί 480 συνεταίρους με προοπτικήν αυξήσεως εγγραφής μελών δια της εγγραφής εις αυτόν όλων των παραγωγών οι οποίοι κατά την γνώμην μου έπρεπε να έχουν ήδη εγγραφή γιατί τούτο επιβάλλει το συμφέρον τους. Διεπίστωσα όμως και κάτι καλόν δια τους συμπαθείς και αγαπητούς μας αγρότας: ότι δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί η συνεταιριστική συνείδησις, όπως γίνεται σε άλλας έξω της Ελλάδος χώρας, διότι δεν προσέρχονται τακτικά εις τας γενικάς συνελεύσεις εις τας οποίας διατυπούνται και αναπτύσσονται ζητήματα τέτοια που αφορούν αυτήν ταύτην την καλλιτέρευσιν της ζωής των ιδίων των οικογενειών των. Κάθε λοιπόν πρόσκλησις του συμβουλίου των ας γίνει γι’ αυτούς Ευαγγέλιον.
Μια σχεδόν ολόκληρον ώρα κάθησα στο υπέροχον και νοικοκυρεμένον αυτό αγροτικόν κέντρον και πιστέψτε με έμεινα έκπληκτος για όσα είδα και άκουσα για την τάξιν και πειθαρχίαν που επικρατεί στα γραφεία του και για την υπέροχον δράσιν του διοικητικού του συμβουλίου που αποτελείται από τους εξής: Πρόεδρος Γ. Καρτερολιώτης, αντιπρόεδρος Δ. Ρούτσης (Χρ. Βενέρος ως προσυπογράφων) και σύμβουλοι Στεφ. Ζολώτας, Ν. Παυλάκος, Χαρ. Κακαβάς και Περ. Μουρίκης,
Τελειώνοντας την έρευνάν μου συγχαίρω το διοικητικόν συμβούλιον δια τους υπερανθρώπους κόπους που καταβάλλει δια την καλλιτέρευσιν της ζωής των συναδέλφων των καθώς και όλους τους αποτελούντας ταύτην αγρότας ευχόμενος κάθε εις αυτούς λαμπράν προκοπήν”.
Πράγματι ο συνεταιρισμός είχε δραστηριοποιηθεί μετά τον πόλεμο και γινόταν προσπάθεια καλύτερη οργάνωσης της καλλιέργειας, καθώς διαβάζουμε τον Αύγουστο του 1947: “Ο διευθυντής της Γεωργίας Μεσσηνίας μετά γεωπόνων της Γεωργικής Υπηρεσίας και της Αγροτικής Τραπέζης επεσκέφθησαν την γείτονα Μεσσήνην και έδωσαν οδηγίας προς τους πατατοπαραγωγούς επί της καλυτέρας χρήσεως των χημικών λιπασμάτων και του τρόπου σποράς των πατατών δια την έντασιν της παραγωγής κατά την οριζομένην καλλιεργητικήν περίοδον. Επίσης συνειργάσθησαν μετά του Διευθυντού Αγροτικής Τραπέζης Μεσσήνης και του προέδρου του συνεταιρισμού πατατοκαλλιεργητών δια τον αυτόν σκοπόν”.
Τον Απρίλιο του 1948 ο συνεταιρισμός στέλνει στην Αθήνα πρώιμη πατάτα, η παραγωγή της οποίας ‘εκανε άλμα και έφθασε τα 5 εκ. οκάδες: “Ο συνεταιρισμός πωλήσεως πατάτας Μεσσήνης απεφάσισε την οργάνωσιν μεταφοράς δια θαλάσσης και διάθεσιν δια των συνεταιρικών πρατηρίων εις τας λαϊκάς αγοράς Αθηνών-Πειραιώς. Η εφετεινή παραγωγή πρωίμου πατάτας Καλαμών-Μεσσήνης υπολογίζεται ότι θα ανέλθη εις 5.000.000 οκάδας”.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ… ΕΧΘΡΟΙ

Το Μάιο του 1948 έχουμε την πρώτη διαμαρτυρία από τη Μεσσήνη για την εισαγωγή πατάτας από το εξωτερικό την ώρα που είναι σε εξέλιξη η παραγωγή στην περιοχή: “Προς την κυβέρνησιν και τας εφημερίδας απεστάλη το ακόλουθον τηλεγράφημα: “Οι πατατοκαλλιεργητές Μεσσήνης πληροφορηθέντες την έκδοσιν αδειών εισαγωγής γεωμήλων εκ του εξωτερικού είναι ανάστατοι, διότι τοιαύτη ενέργεια της κυβερνήσεων εις εποχήν εκριζώσεως των γεωμήλων Μεσσήνης θέλει οδηγήση χιλιάδας πατατοκαλλιεργητών εις οικονομικήν καταστροφήν. Δια του τηλεγραφήματος οι πατατοπαραγωγοί Μεσσήνης παρακαλούν την κυβέρνησιν όπως λάβη τα ενδεικνυόμενα μέτρα τονίζοντες ότι η παραγωγή Μεσσήνης καλύπτει την κατανάλωσιν του εσωτερικού μέχρι τέλους Ιουνίου”.
Το 1947 και το 1948 σημειώνονται την άνοιξη ζημιές από τον πάγο: “Μεγάλαι ζημίαι επροξενήθησαν εις την εαρινήν καλλιέργειαν και ιδίως την πατατοπαραγωγήν, συνεπεία των παγετώνων των τελευταίων ημερών. Εις πολλάς περιοχάς κατά τας υπάρχουσας πληροφορίας, οι καλλιεργηταί δεν θα δυνηθούν να αντιμετωπίσουν ούτε τα έξοδά των, δι’ ό και η χηρήγησις των καλλιεργητικών δανείων επιβάλλεται να πραγματοποιηθή το συντομώτερον, όχι δια ποσόν 30.000 και 35.000 δραχμών κατά στρέμμα, αλλά τουλάχιστον κατά 100.000 δια να δυνηθούν οι καλλιεργητές να αντισταθμίσουν τας ζημίας των και ανταποκριθούν έστω και μερικώς τας έναντι της Αγροτραπέζης και τρίτων υποχρεώσεις των, αι οποίαι συνεπεία και της τελευταίας καιρικής ακαταστασίας επολλαπλασιάσθησαν”.
Τον Ιούνιο του 1951 εκδηλώνεται η προσπάθεια για το σποροπαραγωγικό κέντρο στη Μεσσήνη, η οποία όπως φαίνεται από την απουσία πληροφοριών στη συνέχεια, δεν ευοδώθηκε: “Εις τας αποθήκας του συνεταιριμσού πωλήσεως και επεξεργασίας γεωμήλων και κηπευτικών προϊόντων Μεσσήνης συνεκεντρώθησαν 300 τόννοι πατατοσπόρου ποικιλιών Μπάνερ και Απτουντέη, οι οποίοι θα παραληφθοπύν προσεχώς υπό της ΚΥΔΕΠ και θα προωθηθούν εις Θήβας και Χαλκίδα. Εφ’ όσον ο πατατόσπορος θα ευδοκιμήση εις τας ανωτέρω περιοχάς, η Μεσσήνη θα γίνη, μόνιμον κέντρον ανεφοδιασμού των. Ο ειδικός φυτοπαθολόγος κ. Ν. Πάνου, ο οποίος εξήτασε τον πατατόσπορον της Μεσσήνης δεν διεπίστωσε την ύπαρξιν μικροβίων”.

ΤΟ 1954 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ

Το Μάιο του 1954 οργανώνεται το πρώτο συλλαλητήριο για την τιμή της πατάτας στη Μεσσήνη με μεγάλη συμμετοχή: “Ο λαός της Μεσσήνης κατήλθε σήμερον εις συλλαλητήριον τα σσόμενος αλληλέγγυος προς τους πατατοπαταγωγούς της περιφερείας εις τον αγώνα των δια την διάθεσιν, εις μίαν λογικήν τιμήν, του προϊόντος του, το οποίον υπό τας δημιουργηθείας υπό της κυβερνήσεως συνθήκας, πωλείται εις την εξευτιλιστικήν τιμήν των 800 δραχμών κατ’ οκάν ή παραμένει αζήτητον.
Ο πυρήν του συλαλλητηρίου εδημιουργήθη εις την προ του Δημαρχείου πλατείαν, όπου από της 10ης π. μ. ώρας ήρχισαν διαρκώς συρρέουσαι μεγάλαι ομάδες παραγωγών εκ των πέριξ. Από της ώρας ταύτης και μέχρι της λήξεως της διαδηλώσεως τα καταστήματα της Μεσσήνης ήσαν κλειστά, εις εκδήλωσιν πλήρους αλληλεγγύης προς τους παραγωγούς. Υπό της διοικήσεως του Εργατικού Κέντρου εξ άλλου, είχε δοθή εντολή όπως οι εργάται απεργήσουν κατά το δίωρον του συλλαλητηρίου.
Οι συγκεντρωθέντες ανερχόμενοι εις δύο περίπου χιλιάδας, κατηυθύνθησαν εις την κεντρικήν πλατείαν και εκείθεν – δεδομένου ότι είχεν απαγορευθεί η πραγματοποίησις της συγκεντρώσεως εις ανοικτόν χώρον – κατέληξαν εις τον θερινόν κινηματογράφον “Τιτάνια”, προηγουμένων των προέδρων των τοπικών οργανώσεων κ. κ. Σ. Μποσίνη. Κ. Διαμαντάκου, Γ. Τσακανίκου, του διευθυντού του συνεταιρισμού πατατοπαραγωγών Χαρ. Κόλλια και του κ. Φ. Παπαδοπούλου προέδρου του δημοτικού συμβουλίου. Τρεις φωτορεπόρτερς ελάμβανον φωτογραφίας από την συγκέντρωσιν εις το κινηματοθέατρον “Τιτάνια”.
Προς τους συγκεντρωθέντας ωμίλησες κατ. Αρχήν ο δικηγόρος κ. Αθαν. Κανελλόπουλος, ο οποίος εις σύντομον, εμπνευσμένον λόγον, εξέθεσε την κατάστασιν των παραγωγών, διεκτραγωδήσας την δεινήν θέσιν εις ήν έχουν περιέλθει […]
[…] Ομίλησεν εν συνεχεία ο πρόεδρος του συνεταιρισμού πατατοπαραγωγών κ. Γ. Τσακανίκος εκθέσας τα των ενεργειών του κατά τα πραγματοποιηθέντα εις Αθήνας ταξίδια προς επίτευξιν λύσεως των ζητημάτων των παραγωγών και ακολούθως οι πρόεδροι Ομοσπονδίας Επαγγελματοβιοτεχνών κ. Διαμαντάκος, Εμπορικού Συλλόγου κ. Φωτόπουλος και Εργατικού Κέντρου κ. Μποσίνης, τονίσαντες ότι οι τάξεις των τάσσονται ανεπιφυλάκτως αλληλέγγυοι των αγωνιζομένων παραγωγών”.
Στο ψήφισμα που εκδόθηκε αναφέρεται ότι ο λαός της Μεσσήνης:
1. Τάσσεται εις το πλευρόν των παραγωγών και αξιοί από την κυβέρνησιν να θέση εις εφαρμογήν το Ν. Δ, 26/7/53 καθορίζον κατωτάτην τιμήν κηπευτικών προϊόντων προς προστασίαν παραγωγής και ανωτάτην τιμήν προς προστασίαν των καταναλωτών.
2. Καθορισμός χρονικών ορίων πωλήσεως εκάστης περιφερείας ανάλογα με τον χρόνον ωριμάνσεως προς αποφυγήν μεγάλης προσφοράς.
3. Μέριμνα αρμοδίων προς εξαγωγήν εις το εξωτερικόν ή εξαγοράν ποσότητος υπό της ΑΤΕ έναντι χρεών.
Για την επιτροπή υπογράφουν οι: Πρόεδρος Συνεταιρισμού Μεσσήνης Γ. Τσακανίκος, Μαυροματίου Η. Μπάμπαλης, Αναλήψεως Π. Χαϊδόγιαννης, Πρόεδρος Ομοσπονδίας Επαγγελαμτιών Κ. Διαμαντάκος, Εμπορικού Συλλόγου Κ. Φωτόπουλος, Εργατικού Κέντρου Σ. Μποσίνης.
Παράλληλα εκφράζεται η προειδοποίηση ότι “οι παραγωγοί είναι αποφασιμένοι να φθάσουν μέχρι καθόδου εις απεργίαν διακόπτοντες παντελώς την μεταφοράν των προϊόντων εις τας πόλεις”.
Την επομένη ημέρα ο Πότης Λουκάκος σε ανταπόκριση εξηγεί τους λόγους για τους οποίους οργανώθηκε το συλλαλητήριο γράφοντας “εισάγομεν εκ του εξωτερικού πατάτα, ενώ η μεσσηνιακή παραγωγή σαπίζει, δύο οκάδες πατάτας ένας καφές”
Μετά τις κινητοποιήσεις ο Νομάρχης ανακοινώνει τα κυβερνητικά μέτρα σύμφωνα με τα οποία καθορίζεται τιμή πώλησης κατά 50% υψηλότερη της τρέχουσας, απαγορεύονται οι εισαγωγές και διευκολύνονται οι εξαγωγές. Για να φύγει η πατάτα στο εσωτερικό τα εστιατόρια σε όλη την Ελλάδα υποχρεώνονται να μαγειρεύουν καθημερινά διάφορα φαγητά με… πατάτα τα οποία μάλιστα ονοματίζονται. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Νομάρχη: “1. Το υπουργείον Γεωργίας απεφάσισε τον καθορισμόν του ποσού των 12 νέων δραχμών (1.200 παλιών) ως κατωτάτου ορίου πωλήσεως της πατάτας. Κάτω της ανωτέρω τιμής δεν θα είναι δυνατόν να γίνωνται αγοραί ή πωλήσεις γεωμήλων.
2. Απηγορεύθη η εισαγωγή πατάτας εκ του εξωτερικού.
3. Εδόθη εντολή όπως μειωθούν τα σιδηροδρομικά ναύλα δια την αποστολήν γεωμήλων εις το εξωτερικόν.
4. Η κυβέρνησις επέτυχε την αγοράν υπό ξένων κρατών ως της Δυτικής Γερμανίας, γεωμήλων.
5. Το υπουργείον Εμπορίου εκοινοποίησε προς τας διοικητικάς και αστυνομικάς αρχάς εγκύκλιον όπως άπαντα τα εστιατόρια, ταβέρνες κλπ. προσφέρουν καθ’ εκάστην υποχρεωτικώς φαγητά εκ πατάτας ήτοι τα κατανομαζόμενα εις την εγκύκλιον: γιαχνί, φούρνου, σαλάτα, πουρέ και τηγανητές. Οι μη συμμορφούμενοι προς την ανωτέρω απόφασιν εστιάτορες κλπ. θα καταμηνύονται”.

ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗ ΤΟ 1955

Το 1955 δημιουργείται εκ νέου αναστάτωση με την πρόθεση της κυβέρνησης να κάνει εισαγωγή πατάτας: “Υπήρχον χθες πληροφορίαι εξ Αθηνών συμφώνως προς τας οποίας η κυβέρνησις προσπαθεί να πραγματοποιήση λίαν προσεχώς εισαγωγήν πέντε χιλιάδων τόννων γεωμήλων εκ του εξωτερικού. Αι ανωτέω πληροφορίαι ανεστάτωσαν ως ήτο φυσικόν τον πατατοπαταγωγικόν κόσμον και προεκάλεσαν εντόνους διαμαρτυρίας.
Τας προμεσημβρινάς ώρας χθες, επιτροπή πατατοκαλλιεργητών, εις την οποίαν μετείχον ο διευθυντής της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Καλαμών κ. Ρουσόπουλος, ο διευθυντής της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Μεσσήνης κ. Π. Σταυρόπουλος, ο πρόεδρος των καλλιεργητών γεωμήλων Μεσσήνης κ. Γ. Τσακανίκος, ο διευθυντής του συνεταιρισμού κ. Χαραλ. Κόλλιας και ο γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών και Βιοτεχνών κ. Δ. Καραμπατέας, επεσκέφθησαν τον αναπληρούντα τον Νομάρχην τμηματάρχην της Νομαρχίας κ. Ιατρίδην, προς τον οποίον διεμαρτυρήθησαν εντόνως.
Από την Νομαρχίαν εζητήθη όπως εκτεθή η κατάστασις προς τους αρμοδίους των υπουργείων Εμπορίου και Γεωργίας και τονισθή, ότι θα απετέλει καίριον κτύοημα κατά της παραγωγής η εισαγωγή έστω και μιάς οκάς πατάτας. Η επιτροπή των πατατοκαλλιεργητών επεσκέφθη επίσης τους αρμοδίους διευθυντάς Γεωργίας Μεσσηνίας προς τους οποίους επίσης ετόνισεν ότι επιβάλλεται όπως γίνουν αι δέουσαι ενέργειαι δια να αποτραπή η εισαγωγή γεωμήλων.
Ως εδηλώθη εκ μέρους της επιτροπής, αν αι διαμαρτυρίαι δεν εισακουσθούν και δεν ματαιωθή η εισαγωγή, οι πατατοκαλλιεργηταί είναι αποφασισμένοι να χρησιμοποιήσουν το έσχατον μέσον, συγκροτούντες συλλαλητήρια και εγκαταλείποντες την καλλιέργεια”.
Παρά τις δηλώσεις του υπουργού Εμπορίου Μακκά ότι μπορεί να γίνουν εισαγωγές, μετά τις κινητοποιήσεις ο υφυπουργός Γεωργίας δηλώνει ότι άποκλείεται να γίνει κάτι τέτοιο: “Δια τηλεγραφήματος προς την Νομαρχίαν και την Διεύθυνσιν Γεωργίας Μεσσηνίας, ο υφυπουργός Γεωργίας κ. Καβδάς γνωρίζει ότι συνωμίλησε μετά του υπουργού Εμπορίου δια το ζήτημα της εισαγωής πατάτας. Προστίθεται ότι θέμα εισαγωγής πατάτας δεν υφίσταται”

ΤΟ 1957 ΣΑΠΙΣΑΝ ΟΙ ΠΑΤΑΤΕΣ

Τον Ιούνιο του 1957 εκδηλώνεται στη Μεσσήνη γενική εξέγερση καθώς οι πατάτες σαπίζουν απούλητες στις αποθήκες και πετάγονται στον Πάμισο. Τα προβλήματα είχαν διαφανεί νωρίς, καθώς στις αρχές Απριλίου ο νομάρχης κ. Κυρ. Σταμουλάς επισκέφθηκε τη Μεσσήνη όπου μεταξύ άλλων “μετά των γεωργικών οργανώσεων εξητάσθη το όλως ιδιαιτέρως απασχολούν τους αγρότας της περιοχής, ζήτημα τοποθετήσεως των γεωμήλων (πατάτας) εις τας αγοράς του εσωτερικού. Διεπιστώθη κατά την συζήτησιν ότι λόγω της μεγάλης παραγωγής του προϊόντος επιβάλλεται η λήψις προστατευτικών μέτρων εκ μέρους της Νομαρχίας τόσον διά την συγκράτησιν των τιμών όσον και διά την εξασφάλισιν των πατατοπαραγωγών έναντι του εμπορίου”.
Ως τρόπος για τη διασφάλιση των παραγωγών οι οποίοι πωλούσαν πατάτες στους εμπόρους, επιλέχθηκε η διάθεση του προϊόντος μέσω της Ενωσης, η οποία όμως δεν είχε καμία εμπορική αρμοδιότητα. Σε αγορανομική διάταξη που υπέγραψε ο νομάρχης αναφέρονταν μεταξύ άλλων τα εξής: “Πάσα πώλησις γεωμήλων εις ποσότητα άνω των 100 οκάδων και μεταφορά εκτός του Νομού Μεσσηνίας, διενεργείται υποχρεωτικώς μέσω των κατά τόπους Ενώσεων Γεωργικών Συνεταιρισμών του Νομού Μεσσηνίας ή των Γεωργικών Συνεταιρισμών, κατόπιν προηγουμένης εξουσιοδοτήσεως αυτών, υπό των οικείων Ενώσεων, παρεχομένης εγγράφως. Η εκλογή του παραγωγού εξ ου θα προέρχονται τα προς αγοράν γεώμηλα ανήκει εις τον αγοραστήν. Οι μη ανήκοντες εις συνεταιρισμών παραγωγοί εξυπηρετούνται υποχρεωτικώς όσον αφορά την πώλησιν του προϊόντος των, διά των Ενώσεων ή των εξουσιοδοτημένων συνεταιρισμών της περιοχής των”.
Παρά την αναμενόμενη υπερπαραγωγή όμως, η κυβέρνηση αποφάσισε να κάνει εισαγωγές πατάτας ξεσηκώνοντας διαμαρτυρίες. Το θέμα τέθηκε στον πρώην υπουργό και βουλευτή Στ. Κωστόπουλο, ο οποίος επισκέφθηκε τη Μεσσήνη στα τέλη Απριλίου όπου “τερματίζων την πρόσφατον περιοδείαν του, και κληθείς υπό των διοικήσεων των πατατοπαραγωγών έλαβε μέρος εις την συγροτηθείσαν μεγάλην σύσκεψιν εις την οποίαν εξητάσθησαν τα ζητήματα που απασχολούν τους πατατοκαλλιεργητάς. Ο κ. Κωστόπουλος ωμίλησε προς τους εκπροσώπους των καλλιεργητών και εξέφρασε την συμπάθειάν του προς τον διεξαγόμενον υπ’ αυτών αγώνα και την προθυμίαν του όπως συμβάλη εις την επιτυχίαν των επιδιωκόμενων σκοπών. Ετονίσθη ότι οι καλλιεργηταί αντιμετωπίζουν σήμερον αυξημένα έξοδα και πρέπει το κράτος να μεριμνά ώστε να εξασφαλίζονται ανάλογοι τιμαί”.
Σε τηλεγράφημα που έστειλε ο κ. Κωστόπουλος αναφέρει τα εξής: “Διερμηνεύων αγανάκτησιν πατατοπαραγωγών Νομού Μεσσηνίας δια ενεργηθείσαν και ενδεχομένως μελετωμένην νέαν εισαγωγήν πατάτας εκ Κύπρου καθ’ ήν εποχήν η γνωστή πρώιμος παραγωγή Νομού Μεσσηνίας ευρλισκεται διάθεσιν καταναλώσεως θεωρώ χρέος μου να διαμαρτυρηθώ εντόνως δια άστοχον χειρισμόν ζητήματος από μέρους αρμοδίων υπουργών. Τοιαύτη τακτική καταδικάζει όχι μόνον σημερινούς πατατοπαραγωγούς αλλά και το μέλλον της καλλιέργειας ταύτης εις την χωράν μας, δεδομένου, ότι παραγωγοί διαπιστώνουν εγκατάλειψίν των εις εκμετάλλευσιν εισαγωγέων εμπόρων και κερδοσκοπίας. Ανάγκη απόλυτος ανασταλή κάθε εισαγωγή και οργανωθή οπωσδήποτε σύστημα υποστηρίξεως τιμών και ασφαλίσεως κατά υποτιμητικής κερδοσκοπίας”.
Ομως εισαγωγή έγινε, όπως αποκάλυψε με επιστολή του ο πρόεδρος της Κτηματικής Αδελφότητας Καλαμάτας Δημ. Λιακάκης, ο οποίος έγραφε ότι “η κυβέρνησις και δη το υπουργείον Εμπορίου εγνώριζε άριστα ότι εφέτος είχομεν πλουσίαν παραγωγήν πατάτας λόγω της μεγάλης καλλιέργειας και των καλών καιρικών συνθηκών. Επίσης εγνώριζε καλώς ότι η συγκομιδή της πατάτας αρχίζει από 1ης Απριλίου η πρώιμος «ξερική» και από τας 20 Απριλίου αρχίζει πλούσια συγκομιδή. Καίτοι λοιπόν το εγνώριζε εισήγαγε το τελευταίον δεκαήμερον Απριλίου χιλιάδας τόννους πατάτας εκ του εξωτερικού, με αποτέλεσμα να πωλείται η Μεσσηνιακή πατάτα εις τόσον εξευτελιστικάς τιμάς, μη καλύπτουσας ούτε τα έξοδα καλλιέργειας”. Παράλληλα στην επιστολή επικρίνεται η μέθοδος της πώλησης μέσω Ενωσης, προφανώς γιατί οι έμποροι, εκβιάζοντας για χαμηλότερες τιμές με απευθείας συναλλαγή, απείχαν από την αγορά.
Λίγες ημέρες αργότερα ορίζεται κατώτατη τιμή πώλησης πατάτας από Μεσσηνία, Ηλεία, Αχαΐα και Νάξο στις 2 δραχμές η οκά. Οι Ενώσεις θα πλήρωναν 1,60 δρχ. την οκά για το 60% των ποσοτήτων και 1,20 δραχμές την οκά για το υπόλοιπο 40%. Η διαφορά από τις 2 δραχμές την οκά που θα πλήρωναν οι έμποροι, θα πήγαινε για να εξαγοραστούν τα πλεονάσματα της πατάτας. Ετσι προέκυπτε ένας μέσος όρος τιμής που πληρωνόταν ο παραγωγός στις 1,44 δραχμές η οκά.
Με απόφαση του υπουργού Εμπορίου κ. Μάρτη αποφασίστηκε να γίνει εξαγορά των πλεονασμάτων από την ΚΥΔΕΠ προκειμένου να διατεθεί στις βιομηχανίες για την παραγωγή γλυκόζης και ο βουλευτής Αποστ. Σχινάς σπεύδει να κάνει γνωστό μεταξύ άλλων ότι ότι “κατόπιν παραστάσεών μου προ τον υπουργόν Εμπορίου συνεκάλεσεν ούτος βιομήχανους γλυκόζης και ηξίωσε όπως αντί αραβοσίτου και λοιπών προϊόντων προς παραγωγήν γλυκόζης χρησιμοποιούν εφεξής πατάταν”.
Οι πατάτες όμως αρχές Ιουνίου πουλιούνται στην Αθήνα προς 1,50 δραχμή η οκά και οι λογαριασμοί δείχνουν ότι στον παραγωγό φθάνουν μόλις 30-40 λεπτά, ενώ την πληρώνουν μεσίτες και παραγωγοί για παραβίαση της αγορανομικής διάταξης (8).
Την επόμενη μέρα ο υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας Ιωαν. Ψαρρέας ανακοινώνει ότι μετά από τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον υπουργό Εμπορίου Παν. Παπαληγούρα, αποφασίστηκε η χρηματοδότηση της ΚΥΔΕΠ με 15 εκατομμύρια δραχμές για να προχωρήσει σε συγκέντρωση. Με βάση τους υπολογισμούς του η ΚΥΔΕΠ θα αγόραζε 6 εκατομμύρια οκάδες προς 1,20 δραχμές την οκά για να τη διαθέσει στη βιομηχανία (9). Την ίδια ημέρα δημοσιεύεται επιστολή διαμαρτυρίας της Ενωσης προς τους αρμόδιους υπουργούς και τους βουλευτές Μεσσηνίας κ. κ. Σχινά, Λαντζούνη, Κωστόπουλο, Μπούτο, Κοκκέβη, Σπέντζα, Καλαντζάκο, Σαμαρά και Καμβύση, αλλά και προς τις συνεταιριστικές οργανώσεις. Η επιστολή υπογραφόταν από τον πρόεδρο της Ενωσης Παν. Πανόπουλο και ανέφερε τα εξής: “Διερμηνεύοντες αγανάκτησιν πατατοπαραγωγών περιφερείας μας διαμαρτυρόμεθα εντόνως δι’ αδιαφορίαν αρμοδίων διά τύχην πατατοπαραγωγής. Τρία εκατομμύρια οκάδες πατάτας παραμένοντα αζήτητα εις αγρούς περιφερείας ενώσεώς μας, διατρέχουν κίνδυνον άμεσης καταστροφής. Προ τεραστίων ζημιών αγρόται ευρίσκονται εν αναστατώσει και αγανακτήσει. Οργάνωσίς μας αδυνατεί συγκράτηση κατάστασιν δι’ απλών δηλώσεων προς παραγωγούς περί επικειμένης λήψεως αποτελεσματικών κυβερνητικών μέτρων προστασίας άτινα παρά τας σχετικάς δημοσιεύσεις εις τον τύπον δεν εξαγγέλλονται επισήμως. Ποιούμεθα υστάτην έκκλησιν περί ταχείας λήψεως και εξαγγελίας αποτελεσματικών μέτρων. Κρίνεται απαραίτητος άμεσος χρηματοδότησις ΚΥΔΕΠ δι’ επαρκών κεφαλαίων ίνα πραγματοποιηθή εξαγορά καταστρεφόμενης πλεοναζούσης παραγωγής. Σχετική χρηματοδότησις αποδεχόμεθα εσχάτη ανάγκη βαρύνη μέλλουσαν παραγωγήν γεωμήλων. Εξευρεθή λύσις διά βιομηχανικήν αξιοποίησιν εξαγορασθησομένων γεωμήλων διά παραγωγήν γλυκόζης, οινοπνεύματος, κτηνοτροφών, παρασκευήν διπυρήτου άρτου και πρόσμιξιν γεωμήλων εις άρτον. Ληφθούν αποτελεσματικώτερα μέτρα αγορανομικής διατάξεως διά πραγματοποίησιν τιμής καταναλισκόμενης πατάτας δύο δραχμών βάσει εισηγήσεως ΠΑΣΕΓΕΣ. Περαιτέρω καθυστέρησις εξαγγελίας ανωτέρω μέτρων δικαιώνει πεποίθησιν παραγωγών ότι εμπαίζονται υπό αρμοδίων υπουργείων και συνεταιρικών οργανώσεων, κινδύνους ους μη δυνάμενοι αντιμετωπίσωμεν απεκδυόμεθα πάσης ευθύνης”.
Το πρόβλημα όμως παραμένει άλυτο και τα προβλήματα μεγάλα. Σε εκτενές κείμενο με το ιστορικό της απόφασης πληροφορούμαστε ότι το πρόβλημα ξεκίνησε τη Μεγάλη Πέμπτη, όταν με πρόφαση την έλλειψη πατάτας έγινε εισαγωγή ποσότητας 2 χιλιάδων τόννων οι οποίες πουλήθηκαν προς 3,20 δραχμές την οκά και οι παραγωγοί έμειναν με τις υποσχέσεις. Στο μεταξύ οι υπάλληλοι της αρμόδιας υπηρεσίας όταν άρχισε η συγκέντρωση έκριναν ότι μόνον το 20-40% της πατάτας έκανε για συγκέντρωση και ξεσηκώθηκαν νέες διαμαρτυρίες. Ενώ έπεφταν ποινές φυλάκισης μέχρι και 2 μήνες στους παραβάτες της αγορανομικής διάταξης αλλά όλως περιέργως οι πατάτες έφθαναν στην αγορά με 1,5 δραχμή την οκά.
Και αυτή η προβληματική συγκέντρωση όμως διακόπηκε με αποτέλεσμα να ξεσηκωθούν οι πατατοπαραγωγοί στη Μεσσήνη, καθώς όχι μόνον δεν επαληθεύτηκε η υπόσχεση για συγκέντρωση 6 εκ. οκάδων πατάτας, αλλά διακόπηκε η συγκέντρωση: “Οι πατατοπαραγωγοί Μεσσήνης ευρίσκονται εις αναστάτωσιν λόγω της εγκαταλείψεώς των εκ μέρους του κράτους, η οποία τους καταδικάζει εις μαρασμόν. Αι οργανώσεις των πατατοπαραγωγών θα διαμαρτυρηθούν εντόνως.
Σκηναί απελπισίας διεδραματίσθησαν συνεπεία τηλεγραφήματος της ΚΥΔΕΠ εκ του οποίου προέκυπτεν, ότι ετερματίζετο η συγκέντρωσις. Το τηλεγράφημα ληφθέν την 10.30 π. μ. ώραν χθες εις την Ενωσιν Γεωργικών Συνεταιρισμών Μεσσήνης ανέφερεν, ότι θα διεκόπτετο η συγκέντρωσις, διότι η ζητηθείσα ποσότης των 870 χιλιάδων τόννων υπερεκαλύφθη. Το τηλεγράφημα εξερράγη ως βόμβα εις την πόλιν. Η συγκέντρωσις διεκόπη αμέσως, ενώ περίπου πεντακόσιοι διαδηλωταί παραγωγοί κατηυθύνθησαν προς την πλατείαν, ζητούντες να κλείσουν τα καταστήματα εις ένδειξιν διαμαρτυρίας. Οι πατατοπαραγωγοί μετέβησαν εις την υποδιοίκησιν Χωροφυλακής, ο διοικητής της οποίας επεκοινώνησε με την Νομαρχίαν και τον διοικητήν Χωροφυλακής Μεσσηνίας και ανέφερε τα συμβαίνοντα. Κατόπιν τούτου έφθασεν ενταύθα ο διευθυντής της Νομαρχίας κ. Σταύρου και ο διοικητής Χωροφυλακής κ. Καντάρης. Η ηρεμία απεκατεστάθη μετά την λήψιν τηλεγραφήματος του υπουργείου Εμπορίου εις το οποίον ανεφέρεται ότι η συγκεντρωθησομένη ποσότητα πατάτας ανέρχεται εις 1.865.000 οκάδας.
Υπήρχον πληροφορίαι συμφώνως προς τα οποίας θα γίνη δεκτή προς συγκέντρωσιν ετέρα ποσότης εκ πεντακοσίων χιλιάδων οκάδων πατάτας. Τοιουτοτρόπως το συνολικόν ποσόν της συγκεντρωθησομένης ποσότητας αναβιβάζεται 1.865.000 οκάδας» (12). Στο μεταξύ έντονες είναι οι διαμαρτυρίες Καλαματιανών παραγωγών γιατί στην περιφέρειά τους είχαν συγκεντρωθεί μόνον 15.000 οκάδες”. Κάτω από την πίεση των πραγμάτων ο υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας Ιωάν. Ψαρρέας ανακοινώνει ότι θα συγκεντρωθούν 500 τόννοι πατάτα πλέον των 1.750 τόννων που είχαν προβλεφθεί αρχικά.
Η κατάσταση όμως ήταν έκρυθμη, οι παραγωγοί ξεσηκώθηκαν και επαπειλήθηκαν σοβαρά επεισόδια. Η ζωή στην πόλη είναι αφόρητη από τις πατάτες που σαπίζουν μέσα στο κατακαλόκαιρο. Την περιγραφή της κατάστασης έκανε σε ρεπορτάζ ο Σωκράτης Λεκέας, ο οποίος έγραφε: “Ο ελληνικός πλούτος πετιέται στα σκουπίδια. Επερίσσευσαν τα αγαθά εις την Ψωροκώσταινα και το έχομε ρίξει στην τρελλή… Δύο αυτοκίνητα φορτωμένα σάπια πατάτα διέσχισαν την Μεσσήνη το πρωί της Κυριακής και πήραν την άγουσαν προς το ποτάμι. Οι παραγωγοί ήθελαν να ξεφορτώσουν εμπρός εις τα γραφεία της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών ή την Αγροτράπεζαν, αλλά ημποδίσθηκαν και το σαπισμένο φορτίο, που άρχισε πια να γίνεται εστία μολύνσεως, απεμακρύνθη από την πόλιν. Μέχρι τώρα η κρατική αστοργία κατέστησε αζήτητους τους σωρούς της μεσσηνιακής παραγωγής. Ιδού, ότι άρχισαν να γίνωνται και επικίνδυνοι για την δημόσια υγεία της γείτονος. Αφθονη πατάτα εξακολουθεί να μπαίνει με τα αυτοκίνητα από την ύπαιθρο στο Νησί, ενώ η συγκέντρωσις κλείνει. Το πανηγύρι της απελπισίας συνεχίζεται […]
[…] Η εικόνα που παρουσιάζει η πόλις είναι φρικτή. Ενα χάλασμα ανατολικώς του γυμνασίου (σ.σ. το Γυμνάσιο ήταν στη σημερινή θέση του ΟΤΕ), με φραγμένες τις πόρτες είναι γεμάτο πατάτα. Μια αίθουσα μονοκόμματη 10 Χ 10 περίπου. Γύρω υπάρχουν μικροσωροί σκορπισμένοι. Το μπεζεστένι και όλη η πλησίον περιοχή είναι σαν να έβρεχε από τον ουρανό πατάτες. Ακόμη και σε κεντρικούς δρόμους κείται σκορπισμένος ο εθνικός πλούτος, όπου δεν πρόφθασε να τον περιμαζέψει ο οδοκαθαριστής. Επί ημέρες εκτεθειμένο στον αφόρητο καύσωνα το προϊόν αρχίζει να σήπεται. Δεν μπορείς να σταθείς από τις αναθυμιάσεις. Και τα αυτοκίνητα καταφθάνουν συνεχώς με νέα φορτία ενώ τα περιθώρια του αναιμικού προγράμματος συγκεντρώσεων εξαντλούνται. Οκτακόσιες χιλιάδες οκάδες είχον συγκεντρωθεί μέχρι της μεσημβρίας της Κυριακής στην Μεσσήνη. Και η απομένουσα προς συγκέντρωσιν πατάτα, από την τελευταίαν δόσιν των 500.000 οκάδων καλύπτει κάτι πλέον του ενός τρίτου. Τα αυτοκίνητα καταφθάνουν συνεχώς κατάφορτα γεμάτα πατάτα για… πέταγμα. Και συνεχίζεται το πανηγύρι της απελπισίας. Πώς έχομεν την αξίωσι, έπειτα από όλα αυτά, να μείνη ο νέος στο χωράφι του πατέρα του και να μην τραπή προς την πόλιν; Τι να τα κάμη τα ωραία λόγια και τους επαίνους που διαβάζει στις εφημερίδες και ακούει στο ραδιόφωνο, όταν μάλιστα πληροφορείται από τα ίδια αυτά μέσα, πόσον καλύτερα περνούν άλλοι με λιγώτερον μόχθον και χωρίς κινδύνους;”.
ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ ΤΟ 1964

Τα χρόνια περνούν με συνεχείς διαμαρτυρίες για τις τιμές και τις εισαγωγές, αλλά και τις ζημιές από τον πάγο. Και τον Απρίλιο του 1964 πραγματοποιείται ένα νέο μεγάλο συλαλλητήριο στη Μεσσήνη: “Περί την 10ην πρωινήν χθες επραγματοποιήθη εις την πλατείαν Βασιλέως Κωνσταντίνου της γείτονος Μεσσήνης, το συλλαλητήριον των πατατοπαραγωγών. Εις την συγκέντρωσιν προσήλθον αρκεταί εκατοντάδες πατατοκαλλιεργητών, οι οποίοι διεδήλωσαν την απόφασίν των ν’ αγωνισθούν, προκειμένου να ικανοποιηθή το αίτημα της επιδοτήσεως του προς εξαγωγήν προϊόντος του. Οι έμποροι και οι επαγγελματίαι της γείτονος, εις ένδειξιν συμπαραστάσεωςεις τον αγώνα των παραγωγών, έκλεισαν τα καταστήματα καθ’ όλην την διάρκεια του συλαλλητηρίου.
Εν αρχή ωμίλησεν ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Γεωμήλων Μεσσήνης κ. Δ. Κρασσακόπουλος, ο οποίος αφού εξέθεσε τας ενεργείας της 30μελούς επιτροπής αγώνος πλησίον των αρμοδίων του Κέντρου και του κ. Νομάρχου, εξάφρασε παράπονον διότι, ενώ οι Μεσσήνιοι υπουργοί και βουλευτές τους οποίους ανεφλέθη ότι εξεδήλωσαν την συμπάθειάν των, ο υπουργός των Οικονομικών απέρριψε το αίτημα της επιδοτήσεως. Κατόπιν τούτου – προσέθεσε ο κ. Κρασσακόπουλος – απεφασίσθη η συγκρότησις του συλαλλητηρίου. Εν συνεχεία ετόνισεν ότι η επιτροπή αγφώνος εύρε κατανόησιν εκ μέρους του κ. Νομάρχου, ο οποίος εκινήθη δραστηριότατα και εκάλεσε τους συγκεντρωθέντας να τελούν εν αναμονή των κυβνερνητικών αποφάσεων δεδομένου ότι αρμοδίως εδηλώθη ότι σήμερον συνέρχεται εκτάκτως η εξ υπουργών οικονομική επιτροπή με μοναδικόν θέμα συζητήσεως την επιδότησιν της πρωίμου πατάτας […]
Μετά τον κ. Κρασσακόπουλον έλαβε τον λόγον ο κ. Ν. Μπουρίκας πρόεδρος της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Μεσσήνης ο οποίος απηύθυνε θερμόν χαιρετισμόν προς τους συγκεντρωθέντας τους οποίους εκάλεσε να τελούν εν επιφυλακή εν όψει των σημερινών αποφάσεων της οικονομικής επιτροπής.
Ακολούξθως ωμίλησαν δι’ ολίγον οι κ.κ. Φ. Μπρούμας πρόςδρος της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Καλαμάτας και ο Δ. Μπίτσικας της Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Κυπαρισσίας”
Με το ψήφισμα οι συγκεντρωμένοι “αξιουν απο την κυβέρνησιν:
1. Οπως επιδοτήση πάσαν εξαχθησομένην δια το εξωτερικόν ποσότητα γεωμήλων προς 0.80 δραχμάς κατά χιλιόγραμμον, ίνα διευκολυνθή η διάθεσις της υπολοίπου παραγωγής εις την εσωτερικήν κατανάλωσιν και εις τιμάς λογικάς δια να καλυφθή το ηυξημένον κόστοες καλλιεργείας, λαμβανομένου υπ’ όψει ότι, οι κατά στρέμμα αποδόσεις των πρωίμων, είναι μειωμέναι.
2. Οπως δια την συγκράτησιν τιμών εσωτερικού καθορίση τιμλην ασφαλείας ουχί κατωτέραν της 1,50 δρχ. κατά χιλιόγραμμον εις τους τόπους παραγωγής, τιμή μόλις ανταποκρινομένη προς τα έξοδα του παραγωγού.
3. Οπως εις το μέλλον και προ πάσης καλλιεργείας, λαμβάνη και εξαγγέλη τα κατά την κρίσιν της επιβαλλόμενα μέτρα, ώστε οι παραγωγοί να καθορίζουν την καλλιέργειάν των εν γνώσει των δεδομένων.
4. Οπως εξαγγελθούν υπό της κυβερνήσεως αμέσως τα μέτρα επιδοτήσεως, ίνα τροφοδοτηθή η εξαγωγή δι’ όσον το δυνατόν μεγαλυτέρων ποσοτήτων, δοθέντος ότι τα μέχρι της 5 Μαΐου ε. ε. ότε διακόπτεται η εργασία της εξαγωγής συνεπεία της επιβολής δασμών, χρονικά περιθώρια, είναι λίαν συντετμημένα”.
Κάτω από τις πιέσεις λίγες ημέρες αργότερα ο υπουργός Εσωτερικών Σταύρος Κωστόπουλος ανακοίνωσε ότι θα επιδοτηθεί για εξαγωγή με το ποσό των 50 λεπτών κατά κιλό, ποσότητα 10.000 τόννων πατάτας.

Η ΠΡΩΤΗ… ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΗ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ

Το 1975, λίγες ημέρες μετά το Πάσχα σημειώνεται η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση της μεταπολιτευτικής περιόδου και ίσως η μεγαλύτερη στο διάστημα από εκείνη την εποχή. Ηταν η πρώτη μηχανοκίνητη κινητοποίηση, ίσως και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Την πρώτη ημέρα οι πατατοκαλλιεργητές φθάνουν με τα τρακτέρ και τα αυτοκίνητα μέχρι την κεντρική πλατείας της Καλαμάτας: “Σύσσσωμοι οι πατατοκαλλιεργητές της περιοχής Μεσσήνης μαζί με εκατοντάδες άλλους αγρότες και φοιτητές ανέβηκαν στα τρακτέρ τους και μπήκαν στην Καλαμάτα για να διαμαρτυρηθούν για τη χαμηλή τιμή της πατάτας. Η πορεία επραγματοποιήθη κατόπιν αδείας της Νομαρχίας. Η πομπή των τρακτέρ μπήκε στην Καλαμάτα στις 10 το πρωί χθες και αφού διάσχισε την οδό Αριστομένους σταμάτησε στην πλατεία Βασ. Γεωργίου.
Η επιτροπή αγώνος των πατατοκαλλιεργητών, κατόπιν συνεννοήσεως με τον αντιεισαγγελέα κ. Γκούμα και τον Διοικητή Χωροφυλακής Μεσσηνίας κ. Πουλίδα που έφθασαν επί τόπου, μετέβη στη Νομαρχία η οποία εφρουρείτο από ισχυρά δύναμη αστυνομικών με κράνη.
Εις την Νομαρχίαν λίγη ώρα πριν τη σύσκεψη ο κ. Νομάρχης είχε τηλεφωνική επικοινωνία με το Υπουργείο Γεωργίας μερικά από τα μέλη της επιτροπής δήλωσαν με αγανάκτηση ότι πρέπει οπωσδήποτε να γίνη συγκράτηση της τιμής της πατάτας μέχρι 6 δρχ. κατά κιλό και ότι πρέπει να σταματήση κάποτε η εκμετάλλευσή τους από τους εμπόρους οι οποίοι όπως ετόνιζαν, προσφέρουν 4 δρχ. κατά κιλό και πωλούν χονδρικώς στην Αθήνα με 9-10 δρχ. κατά κιλό.
Εν συνεχεία συνεκροτήθη σύσκεψη υπό την προεδρία του Νομάρχους εις την οποία μετέσχον εκτός των μελών της επιτροπής αγώνος την οποίαν πλαισίωναν σαν εκπρόσωποι του Δήμου Μεσσήνης οι σύμβουλοι κ. κ. Παύλος Πτωχός και Ι. Ζέππος, και εκπρόσωποι των αγροτικών συνεταιρισμών Αριος και Αγ. Τρύφων καθώς και οι διευθυνταί Γεωργίας και Εμπορίου κ. κ. Νικολόπουλος και Θαλασσινός.
Την ώρα της συσκέψεως οι διαδηλωτές που είχαν παραταχθεί μπροστά στο κτήριο της Νομαρχίας εκραύγαζαν: “Εξω οι μαυραγορίτες”, “Λαέ κουνήσου σου τρώνε το ψωμί σου” κλπ.
Στη σύσκεψη που διήρκεσε πάνω από μια ώρα, οι πατατοκαλλιεργητές υπέβαλλαν τα αιτήματλα τους στο Νομάρχη οι οποίος απαντών τους συνέστησε ψυχραιμία προις κάθε κατεύθυνση προς αποφυγή πανικού για τη διάθεση ή όχι του προϊόντος. Και συνεχίζων ο κ. Νομάρχης ετόνισε ότι η πτώση της τιμής οφείλεται στους παρακάτω λόγους:
– Εφέτος η παραγωγή πατάτας είναι μεγαλύτερη κατά 9.000 τόννους της περυσινής.
– Την εποχή αυτή μπαίνει στην αγορά και μεγάλη ποσότητα του προϊόντος από άλλες περιοχές της χώρας.
– Υπάρχει αγοραστική κάμψη σ’ όλες τις αγορές και ιδιαίτερα της αθηναϊκής.
ΟΙ πατατοκαλλιεγητές αμέσως μετά έφυγαν ήσυχα προς τη Μεσσήνη. Παρόμοια εκδήλωση διαμαρτυρίας έγινε το βράδυ της πρωτομαγιάς στη Μεσσήνη υπό πένθιμες κωδωνοκρουσίες. Επίσης χθες το πρωί πριν την κάθοδο στην Καλαμάτα έκλεισαν όλα τα καταστήματα της Μεσσήνης εις ένδειξιν συμπαράστασης.
Εις τον δίκαιον αγώνα των πατατοκαλλιεργητών συμπαρίστανται ο Σύλλογος Μεσσηνίων Φοιτητών, η Δημοκρατική Κίνησης Νέων Καλαμάτας, οι πολιτευταί κ. κ. Φοίβοος Κούτσικας, Αλ. Λυκουρέζος και Αθ. Φιλιππόπουλος”.
Τη δεύτερη ημέρα οι διαμαρτυρόμενοι ξεκινούν μηχανοκίνητη πορεία προς την Αθήνα και φθάνουν τελικά μέχρι την Ασέα όπου σταματούν μετά από υποσχέσεις για τη λήψη μέτρων προστασίας: “Από τα χαράματα της Κυριακής η πόλις της Μεσσήνης ήταν κατάμεστη από τρακτέρ, αγροτικά αυτοκίνητα και πάσης φύσεως γεωργικά μηχανήματα. Παράλληλα συνεχίζονται οι συσκέψεις των εκπροσώπων των πατατοκαλλιεργητών με τους αρμοδίους προκειμένου να εξευρεθεί μια συμβιβαστική λύσις αναμονής μέχρι το μεσημέρι της Δευτέρας, οπότε σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων θα ελαμβάνοντο μέτρα υπέρ των πατατοκαλλιεργητών.
Τις πρώτες απογευματινές ώρες της Κυριακής μετά τις άκαρπες επαφές, ξεκίνησε από τη Μεσσήνη μεγάλη φάλαγγα τροχοφόρων με κατεύθυνση την Τσακώνα. Στα οχήματα ήταν επιβιβασμένοι πολυάριθμοι πατατοπαραγωγοί και άλλοι αγρότες συμπαριστάμενοι στα αιτήματά τους. Στην Τσακώνα έφθασαν στις 4.30 μ. μ. και τοποθετήσανε τα οχήματά τους κατά μήκος της εθνικής οδού Καλαμάτας-Αθηνών.
Εις την Τσακώνα ως πληροφορούμεθα, οι πατατοπαραγωγοί σταμάτησαν δύο φορτηγά αυτοκίνητα που μετέφεραν κηπευτικά. Μετά από παρέμβαση αστυνομικών συνέχισαν το δρομολόγιό τους.
Εν τω μεταξύ εις την Τσακώνα είχε καταφθάσει ισχυρή αστυνομική δύναμις. Παράλληλα είχαν ληφθεί μέτρα για την άντη διακίνηση των φορτηγών που μετέφεραν κηπευτικά στην Αθήνα. Αλλα από τα οχήματα αυτά κατευθύνοντο εις Αθήνας μέσω Πατρών και άλλα μέσω Δυρραχίου.
Στις 6 μ. μ. έφθασαν εις την Τσακώνα ο Νομάρχης κ. Πυλαρινός, ο αντιεισαγγελεύς κ. Γκούμας, ο διοικητής Χωροφυλακής κ. Πουλίδης οι οποίοι παρέμειναν εκεί επί μισή ώρα. Κατά την διάρκεια της παραμονής τους είχαν επαφές με τους εκπροσώπους των πατατοπαραγωγών εις τους οποίους συνέστησαν να επιστρέψουν εις τας περιφερείας των, ενόψει των μέτρων που επρόκειτο να εξαγγείλει ο υπουργός Γεωργίας.
Οι εκπρόσωποι των πατατοκαλλιεργητών ανέπτυξαν και πάλι τα δίκαια, όπως τα εχαρακτήρισαν, αιτήματά των και διεκτραγώδησαν την οικονομικήν των κατάστασιν εις την οποίαν ευρίσκονται οι Μεσσήνιοι αγρότες. Μετά από πλλλή ώρα, ως πληροφορούμεθα, η επιτροπή διεφώνησε με την σύστασιν των αρμοδίων να επιστρέψουν πίσω, αλλά συνεφώνησαν να μη προχωρήσουν προς Αθήνας μέχρι της εξαγγελίας των μέτρων. Παρά ταύτα, κατά τας αυτάς πάντοτε πληροφορίας, μετά από μίαν ώρα έλαβαν την απόφαση να συνεχίσουν την πορείαν τους κατευθυνόμενοι προς Αθήνας.
Στη Μεγαλόπολη έφθασαν στις 8.30 το βράδυ και συγκεκριμένα εστάθμευσαν μπροστά στο γυμνάσιο, στην κεντρική λεωφόρο, ενλω καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής τους μέχρις εκεί, ισχυρή αστυνομική δύναμις της Δ. Χ. Αρκαδίας είχε λάβει μέτρα ασφαλείας.
Στις 10 το βράδυ κατέφθασαν ο Νομάρχης Αρκαδίας, ο Εισαγγελεύς Πλημμελειοδικών και ο Διοικητής Χωροφυλακής και συνέστησαν εις τους διαδηλωτάς να επιστρέψουν στην Μεσσηνία.
Εξω από το γυμνάσιο της Μεγαλόπολης σταμάτησαν τα φορτηγά αυτοκίνητα και αφού κατέβασαν από ένα τον οδηγό διεπίστωσαν ότι μετέφερε πατάτα. Κατόπιν αυτού έθεσαν υπό τον έλεγχό τους, κατόπιν όμως της παρεμβάσεως των αρμοδίων επείσθησαν και τον άφησαν να φύγη.
Πληροφορίες αναβιβάζουν τον αριθμόν των τροχοφόρων σε 150 κακι τους διαδηλωτές σε 700 έως 800.
Τις νυκτερινές ώρες οι αρμόδιοι που ευρίσκοντο σε επαφή με τους πατατοπαραγωγούς τους εγνώρισαν ότι τη νύκτα συνεδρίασαν 4 υπουργοί υπό την προεδρίαν του κ. Ράλλη προκειμένου να εξευρεθεί λύσις του προβλήματος, Οι παραγωγοί διεμήνυσαν και πάλιν εις τους αρμοδίους ότι εμμένουν στο δίκαιο αγώνα τους μέχρι της εξαγγελίας των μέτρων και ότι είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν μέχρι της δικαιώσεώς των.
Από την Μεσσήνη μετέβη εις Μεγαλόπολιν και ο δικηγόρος κ. Κούτσικας τον οποίον ως πληροφορούμεθα, εκάλεσε η επιτροπή αγώνος. Ο κ. Κούτσικας παρέμεινε εκεί μέχρι των πρωινών ωρών και τους συμπερεστάθη ως εδήλωσαν. Τον κ. Κούτσικα συνόδευε ο δημοτικός σύμβουλος Μεσσήνης κ. Γ. Περιβολάρης.
Νεώτερες πληροφορίες μεταδίδουν ότι οι μετασχόντες της πορείας επέστρεψαν τις νυκτερινές ώρες στη Μεσσήνη.
Τη λήψη μέτρων δια την πατάτα εγνωστοποίησε τηκλεφωνικώς εις τον κ. Νομάρχην κ. Πυλαρινόν ο υπουργός Αναπλκηρωτής Συντονισμού κ. Μπούρος.
Ο κ. Πυλαρινός επεκοινώνησε με τον Νομάρχην Αρκαδίας, ο οποίος και ανεκοίνωσε εις τους παραγωγούς τα ληφθέντα μέτρα.
Μετά την αναγγελίαν των κυβερνητικών μέτρων ωρισμένοι εκ των παραγωγών εξεδήλωσαν και πάλιν την πρόθεσιν να προχωρήσιυν με τα τρακτέρ εις Αθήνας, ενώ οι περισσότεροι εζήτουν μιαν πρόσθετον δια βεβαίωσιν ότοι το τοπικόν εμπόριον θα προέβαινεν εις αγοράν γεωμήλων με την τρέχουσαν τιμήν των 5 δρχ. κατά κιλόν.
Οι ευρισκόμενοι εις Μεγαλόπολιν εκπρόσωποι των αρχών της Αρκαδάις επεκοινώνησαν με τον Νομάρχη Μεσσηνίας εις τον οποίον διεβίβασαν τα αιτήματα των παραγωγών.
Ο κ. Πυλαρινός συνεκάλεσε κατόπιν τούτου εις σύσκεψιν εκπροσώπους των εμπόρων και εξαγωγέων γεωμήλων. Εις την σύσκεψιν κληθέντες παρέστησαν οι διευθυνταί Γεωργίας κ. Ζαρμπαλάς και Εμπορίου Θαλασσινός και ο Πρόεδρος των Γεωργικών Συνεταιρισμών Μεσσήνης κ. Πανόπουλος.
Κατά την σύσκεψιν επεδείχθη κατανόησις εκ μέρους των εμπόρων και εξαγωγέων, οι οποίοι υπεσχέθησαν ότι θα καταβάλλουν πάσαν προσπάθειαν δια την απορρόφησιν του προϊόντος.
Η ανωτέρω υπόσχεσις των εμπόρων διεβιβάσθη υπό του Νομάρχου Μεσσηνίας εις τον κ. Λαμπρινάκον. Την αυτήν υπόσχεσιν διεμήνυσαν και οι κ. κ. Χαρίτσης και Γυφτέας ως εκπρόσωποι των εμπόρων εις τον κ. Μπούτον. Επίσης τα αυτά επανέλαβαν οι κ. κ. Χαρίτσης και Γυφτέας και προς τον Νομάρχην Αρκαδίας ο οποίος και τα διεβίβασε εις τον Νομάρχην Αρκαδίας, ο οποίος και τα διεβίβασε προς τους παραγωγούς οι οποίοι είχον φθάσει ήδη μέχρι την Ασέα και απεφάσισαν να επιστρέψουν”.
Ο υπουργός Γεωργίας Ιορδάνογλου δηλώνοντας ότι “ανεύθυνοι προεκάλεσαν την αναταραχήν” ανακοίνωσε ότι μέχρι τις 25 Μαΐου θα δοθεί εισοδηματική ενίσχυση στους παραγωγούς 1 δραχμή για κάθε κιλό πατάτας που θα στέλνεται στο εξωτερικό, ενώ από εκεί και πέρα αν χρειαστεί θα παρθούν νέα μέτρα.
Κάπως έτσι έκλεισε η μεγάλη αυτή κινητοποίηση. Για να ακολουθήσουν και πολλές άλλες μηχανοκίνητες τη δεκαετία του 1980 με αποκλεισμούς στον κόμβο του Ασπροχώματος. Οι οποίες έσβησαν σταδιακά αλλά τα προβλήματα συνεχίζουν να ακολουθούν την πατατοκαλλιέργεια: Τιμές, εισαγωγές, πάγος…